Nauka dla Społeczeństwa

29.03.2024
PL EN
10.04.2018 aktualizacja 10.04.2018

Teleskop Hubble’a zmierzył dokładnie dystans do gromady kulistej

Gromada kulista NGC 6397. Źródło: NASA, ESA, T. Brown, S. Casertano (STScI); Acknowledgement: NASA, ESA, J. Anderson (STScI). Gromada kulista NGC 6397. Źródło: NASA, ESA, T. Brown, S. Casertano (STScI); Acknowledgement: NASA, ESA, J. Anderson (STScI).

Astronomom udało się po raz pierwszy wyznaczyć odległość do gromady kulistej gwiazd z dokładnością do 3 procent. Wcześniej niepewności pomiarów były sporo większe. Udało się tego dokonać dzięki Kosmicznemu Teleskopowi Hubble’a – poinformowała NASA.

Gromada kulista NGC 6397 jest jedną z najbliższych względem Ziemi. Najnowsze pomiary dokonane przy pomocy Kosmicznego Teleskopu Hubble’a pozwoliły wyznaczyć dystans do niej z dokładnością do 3 procent. Wcześniej błędy wynosiły w zależności od metody określania odległości od 10 do nawet 20 procent. Teraz wiemy, że od gromady kulistej NGC 6397 dzieli nas 7800 lat świetlnych.

Dokładna znajomość odległości do gromady kulistej jest istotna, bowiem takie gromady są wykorzystywane do sprawdzania modeli gwiazdowych opisujących własności młodych i starych populacji gwiazd. Jeżeli model zgadza się z pomiarami, daje to naukowcom większość pewność, że uzyskiwane wyniki będą poprawne także dla dalszych obiektów. Do tej pory astronomowie znali dokładne odległości do znacznie młodszych gromad otwartych, ponieważ znajdują się one bliżej Układu Słonecznego.

Gromady kuliste to zgrupowania zawierające zwykle setki tysięcy gwiazd skupionych w sferycznym kształcie (stąd nazwa). Rozmieszczone są zwykle wokół głównego dysku galaktyki, w tzw. halo galaktycznym. W przypadku naszej galaktyki – Drogi Mlecznej – znamy około 150 gromad kulistych.

W celu ustalenia dystansu do gromady kulistej NGC 6397 zespół, którym kierował Tom Brown ze Space Telescope Science Institute (STScI) w Baltimore (Maryland, USA), użył metody paralaksy trygonometrycznej. Mierzy się w niej niewielkie, pozorne zmiany pozycji obiektu na niebie spowodowane zmianą pozycji obserwatora, wykorzystując fakt, iż Ziemia krąży po orbicie wokół Słońca. Obserwując w różnym okresie roku możemy patrzeć na dany obiekt z miejsc oddalonych od siebie o miliony kilometrów. Znając odległość pomiędzy miejscami, z których dokonywaliśmy pomiaru oraz kąt, o jaki przesunęła się pozorna pozycja obiektu na niebie, możemy z trygonometrii obliczyć dystans do obiektu.

Badacze przy pomocy Kosmicznego Teleskopu Hubble’a zmierzyli paralaksy do 40 gwiazd w gromadzie NGC 6397, dokonując pomiarów, co 6 miesięcy przez dwa lata. Ponieważ analizowano kilkadziesiąt gwiazd, uzyskano dokładniejsze wyniki, niż gdyby zajmowano się tylko pojedynczą gwiazdą.

Niewielkie ruchy gwiazd gromady na niebie były na poziomie 1/100 piksela w kamerze teleskopu. Mierzono je z dokładnością do 1/3000 piksela. Odpowiada to mierzeniu rozmiaru opony samochodowej leżącej na Księżycu z dokładnością do pojedynczych centymetrów.

Naukowcy mają nadzieję na uzyskanie jeszcze lepszej precyzji. Dokładność wyznaczenia odległości do gromady może osiągnąć 1 procent, gdy połączy się dane z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a z wynikami misji Gaia prowadzonej przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA). Gaia jest obecnie w trakcie mierzenia pozycji bardzo wielu gwiazd metodą paralaksy trygonometrycznej.

Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie naukowym „The Astrophysical Journal Letters”. (PAP)

cza/ ekr/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024