Nauka dla Społeczeństwa

28.03.2024
PL EN
11.04.2018 aktualizacja 12.04.2018

Nowe ustalenia na temat starożytnej stolicy Cypru

Poszukiwali domniemanego starożytnego portu w Pafos, a odkryli ślady po działalności gospodarczej na tamtejszej agorze i ukazali przebieg siatki ulic - krakowscy archeolodzy podsumowali ostatni sezon badań w starożytnej stolicy Cypru.

Pafos jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze. W okresie grecko-rzymskim pełniło funkcję stolicy wyspy. Powstało w jej zachodniej części pod koniec IV w. p.n.e. Ze względu na rangę stanowisko wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Główny port starożytnej Pafos przylegał do stolicy od południa - podobnie jest dzisiaj.

"Zakładaliśmy, że w pobliżu północno-zachodniej bramy miejskiej położony był drugi port, obsługujący stolicę wyspy. Wskazywały na to wcześniejsze wyniki badań" - powiedziała PAP kierowniczka Paphos Agora Project, prof. Ewdoksia Papuci-Władyka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

W poprzednich latach krakowscy archeolodzy wykonali szereg badań nieinwazyjnych w poszukiwaniu drugiego portu z wykorzystaniem aparatury geofizycznej, która umożliwia wskazanie konstrukcji skrywających się pod powierzchnią. Wówczas namierzono m.in. prostokątne w zarysie konstrukcje. Wszystkie budowle mogły być związane infrastrukturą portową - zakładali naukowcy.

Podczas ostatniego, zeszłorocznego sezonu badawczego archeolodzy punktowo, w kilku miejscach rozpoczęli na ograniczoną skalę wykopaliska weryfikacyjne. Miejsce do tych badań wskazały m.in. wyniki badań wykonanych właśnie za pomocą metod geofizycznych. Naukowcy chcieli również poznać teren szerzej - zrekonstruować starożytne środowisko geograficzne obrzeży Pafos.

"Układ warstw piasku i zalegającej ziemi a poniżej skały macierzystej, wskazuje, że nie było tam portu, natomiast nie można wykluczyć istnienia tu przystani lub kotwicowiska" - uważa prof. Papuci-Władyka. Kotwicowisko to stosunkowo płytki, wyznaczony obszar o odpowiednim dnie, gdzie można zakotwiczać statek.

Naukowcy kontynuowali badania geofizyczne również w innych częściach Pafos - ich celem jest stworzenie kompletnej mapy geofizycznej tego starożytnego miasta oraz wykrycie jego infrastruktury gospodarczej.

"Jednym z najważniejszych rezultatów jest detaliczne miejscami ukazanie przebiegu siatki ulic" - opowiada kierowniczka projektu.

Archeolodzy poznali też w ten sposób plan zabudowy agory, czyli najważniejszej, reprezentacyjnej partii miasta. Dzięki zastosowaniu georadaru (GPR) okazało się, że zabudowa w południowo-wschodniej części była bardzo gęsta. Bez prowadzenia wykopalisk udało się też wyznaczyć narożnik północno-wschodni portyku otaczającego agorę.

Wśród odkryć dokonanych w zeszłym roku na terenie agory na uwagę, zdaniem badaczy zasługuje m.in. znalezisko w postaci skomplikowanego systemu hydraulicznego złożonego z dwóch połączonych ze sobą baseników oraz fragmentu terakotowego rurociągu. Baseniki były pokryte wodoodporną zaprawą położoną na warstwie starannie ułożonych fragmentów terakotowych dachówek.

W poprzednich latach w trakcie poszukiwań infrastruktury gospodarczej poza terenem agory, przy północnych murach miasta, archeolodzy natknęli się również na pozostałość po działalności zapewne z okresu późnorzymskiego albo bizantyjskiego. Dzięki badaniom z wykorzystaniem magnetometru wykryli regularną, kolistą strukturę najprawdopodobniej związaną z użyciem ognia. W czasie najnowszych wykopalisk okazało się, że był to piec służący być może do pozyskiwania wapna z bloków i obiektów kamiennych, np. detali architektonicznych czy rzeźb. "Oznacza to, że istotne wcześniej części miasta, w tym również agora, wówczas już nie pełniły swojej reprezentacyjnej roli, ale były eksploatowane niemal jak kamieniołom" - dodaje prof. Papuci-Władyka.

Jednak o tym, że również na agorze w czasach jej świetności nie tylko dyskutowano i zajmowano się polityką świadczy znalezisko w postaci pieca do wytopu metalu. Archeolodzy ustalili, że był używany w czasach panowania cesarza Oktawiana Augusta, czyli na przełomie er.

Interesujących znalezisk dokonano też niedaleko wschodniego wejścia do agory. Tam archeolodzy natrafili na studnię. W jej wnętrzu znaleźli liczne zabytki: bloki kamienne, fragmenty naczyń ceramicznych. Wśród najciekawszych wskazali kostki do gry wykonane z kości. Studnia miała prawie 6 m głębokości. Zdaniem badaczy pełniła swoją funkcję do poł. II w. n.e.

Pafos jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze. W okresie grecko-rzymskim pełniło funkcję stolicy wyspy. W ciągu kilku lat Polacy zmienili istniejący w publikacjach dotyczących Pafos obraz początków i rozwoju miasta, przesuwając datę powstania agory na okres hellenistyczny (wcześniej uważano, że jest o 200 lat młodsza) i odkrywając pozostałości dużych budowli publicznych z tego czasu, świadczących o prężnej aktywności budowlanej w czasach ptolemejskich.

PAP - Nauka w Polsce

Autor: Szymon Zdziebłowski

szz/ ekr/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024