Opublikowano dane z największego cyfrowego przeglądu nieba

Pan-STARRS, czyli Panoramic Survey Telescope & Rapid Response System, to program ciągłej obserwacji nieba prowadzony na Hawajach. Dwie instytucje, Space Telescope Science Institute (STScI) w Baltimore (USA) oraz Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Hawajskiego (USA), opublikowały drugą edycję danych z tego projektu.

Udostępniony zestaw ma rozmiary ponad 1,6 petabajta, czyli „milion gigabajtów”, albo „tysiąc terabajtów” danych. Jak wskazują obie instytucje zestaw stanowi pod tym względem największą publikację danych astronomicznych. Ilość zawartych danych można porównać do dwóch miliardów zdjęć selfie, jest to też 30 tysięcy razy więcej danych niż całkowita zawartość tekstowa Wikipedii.

Dane pochodzą z 1,8-metrowego teleskopu z obserwatorium Pan-STARRS. Teleskop wyposażony jest w kamerę cyfrową z matrycą 1,4 miliarda pikseli. Pracuje na szczycie wulkanu Haleakalā na wyspie Maui w archipelagu Hawajów. Prace nad przeglądem nieba rozpoczął w maju 2010 roku.

Przegląd Pan-STARRS był pierwszym przeglądem całego nieba widocznego z Hawajów powtarzanym wielokrotnie w wielu barwach. W ciągu czterech lat obserwacji całe niebo zostało przeskanowane 12 razy w pięciu filtrach. Obserwacje ukończono w kwietniu 2014 roku. Zestaw danych Pan-STARRS1 (PS1) obejmuje 3 miliardy źródeł astronomicznych, takich jak gwiazdy, galaktyki i różne inne obiekty.

Pierwsza publikacja danych nastąpiła w grudniu 2016 roku, ale obejmowała jedynie przetworzone dane. Tym razem udostępniono dodatkowo też pojedyncze ekspozycje. Naukowcy będą mogli więc głębiej przeanalizować dane i być może odkryć obiekty lub zjawiska, które umknęły dotychczasowym analizom.

„Przeglądy Pan-STARRS1 pozwalają każdemu chętnemu na dostęp do milionów zdjęć i katalogów zawierających precyzyjne pomiary dla miliardów gwiazd, galaktyk i ruchomych obiektów” - tłumaczy dr Ken Chambers, dyrektor Obserwatoriów Pan-STARRS.

Jak dodaje, w trakcie poszukiwań tzw. „obiektów bliskich Ziemi” (ang. Near Earth Objects, NEOs) w ramach projektu Pan-STARRS dokonano wielu odkryć, od obiektu ‘Ouamuamua (który wleciał do Układu Słonecznego z przestrzeni międzygwiazdowej), do samotnych planet, uzyskano trójwymiarowe mapy pyłu w naszej galaktyce, znaleziono nowe strumienie gwiazd, a także nowe rodzaje gwiazd i odległe kwazary. Naukowiec ma nadzieję, że dzięki upublicznieniu danych uda się odkryć rzeczy, które mogą nadal skrywać się w tym niezwykle dużym i bogatym zestawie danych.

Archiwum danych jest obsługiwane przez Space Telescope Science Institute (STScI), zarówno od strony sprzętowej, jak i interfejsów dostępu do danych. Dane są zawarte w Mikulski Archive for Space Telescopes (MAST), które służy NASA za archiwum wszystkich obserwacji w zakresie optycznym i ultrafioletowym, w tym z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a, czy misji Kepler. Niektóre z danych sięgają nawet początku lat siedemdziesiątych. Dane z Pan-STARRS są dziewiętnastym projektem zawartym w archiwum MAST. Dostęp do danych jest możliwy poprzez stronę internetową http://panstarrs.stsci.edu. (PAP)

cza/ ekr/