Pierwsza polska monografia nt. dziejów Andów Centralnych
<strong>W Złotej Serii Uniwersytetu Wrocławskiego ukazała się publikacja "Starożytne Peru", prezentująca historię rozwoju cywilizacyjnego ludności zamieszkującej dzisiejsze tereny Peru, zachodniej Boliwii i północnego Chile</strong>. Jej autorem jest <strong>prof. Józef Szykulski </strong>- pracownik Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Naukowiec od 25 lat aktywnie uczestniczy w badaniach archeologicznych na obszarze Nowego Świata.
Książka obejmuje szeroki zakres chronologiczny - od momentu wkroczenia pierwszych osadników do Ameryki po początek okresu kolonialnego w XVI wieku, kiedy państwo Inków podbili hiszpańscy konkwistadorzy. Autor szerzej przybliża skomplikowaną problematykę związaną z zasiedleniem Nowego Świata i skłania się ku twierdzeniu, że pierwsi ludzie pojawili się tam odpowiednio w Ameryce Północnej ok. 30 - 21 tys. lat temu i Południowej ok. 14 tys. lat temu.
Szykulski roztrząsa tę tematykę w oparciu o najnowsze wyniki badań archeologicznych, antropologicznych i genetycznych. Z uwagi na to, że jak dotąd brak podobnej publikacji w polskim piśmiennictwie, autor wiele uwagi poświęca uporządkowaniu i wyjaśnieniu terminów określających chronologię czy zjawiska kulturowe Andów Centralnych - do dziś naukowcy nie uzgodnili jednorodnego nazewnictwa odnoszącego się do wielu etapów dziejów Peru.
Atutem wydawnictwa jest duża liczba kolorowych fotosów ilustrujących obecny stan starożytnych świątyń, piramid (również z lotu ptaka), wielobarwne naczynia ceramiczne o fantazyjnych kształtach i inne zabytki. Z pomocą rzutów izometrycznych ukazano rekonstrukcje imponujących kompleksów świątynnych. Zamieszczono także liczne reprodukcje kart ksiąg z okresu kolonialnego ukazujących społeczeństwo w ostatnich etapach funkcjonowania królestwa inkaskiego. Zagadnienia chronologiczne zaprezentowano z pomocą przejrzystych tabel. Nawigację po książce ułatwia obszerny indeks nazw geograficznych. Niekwestionowaną zaletą "Starożytnego Peru" jest jego aktualność. Opublikowano sporą liczbę dotychczas nigdzie wcześniej niepublikowanych materiałów, z których część pozyskał autor w czasie pracy naukowej w Peru i Boliwii.
Oprócz dokładnego opisu poszczególnych kultur archeologicznych, Szykulski przybliża realia pracy w terenie. "Pracujący w Andach archeolodzy do dzisiaj zobowiązani są przez swoich indiańskich pracowników do finansowania ceremonii określanej mianem chaya, mającej uśmierzyć ewentualny gniew bogini Pachamamy" - pisze.
Wielokrotnie na kartach książki autor podkreśla niewątpliwe zasługi polskich naukowców na polu archeologii, etnologii i historii Nowego Świata z ośrodków akademickich w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu. "Wykształciła się na nich duża grupa młodych badaczy, którzy coraz intensywniej włączają się w działalność naukową zarówno na obszarze dawnego prekolumbijskiego Peru, jak i innych krajów kontynentu" - pisze Szykulski.
Autor wymienia również pionierów polskich badań w Peru, a wśród nich inżyniera Władysława Klugera. To ze zgromadzonej przez niego kolekcji ponad 1000 zabytków w 2. poł XIX wieku w Peru, powstała w 2008 roku stała wystawa w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.
W publikacji nie pominięto opisu jednego z najciekawszych fenomenów w dziejach Andów, jakim było stworzenie słynnych geoglifów (gigantyczne wzory widoczne z lotu ptaka) wykonanych również przez przedstawicieli kultury Nasca w pierwszych wiekach naszej ery. "Na temat chronologii i ich przeznaczenia istnieje olbrzymia różnorodność hipotez, od solidnie ugruntowanych teorii naukowych aż po niewyobrażalny absurd" - wyjaśnia autor.
Książka jest kolejną, udaną - obok niedawno wydanej publikacji "W krainie czerni i czerwieni. Kultury prekolumbijskiej Mezoameryki" autorstwa Justyny Olko i Jarosława Źrałki (WUW 2008) - próbą usystematyzowania w polskim piśmiennictwie dziejów kultur Nowego Świata dokonaną przez polskiego naukowca.
Publikacja ukazała się dzięki dofinansowaniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Uniwersytetu Wrocławskiego.
O peruwiańskich projektach archeologicznych autora książki kilkukrotnie pisaliśmy na łamach Nauki w Polsce tutaj i tutaj.
PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski
agt/bsz