Nowy album IPN na 30-lecie Niezależnego Zrzeszenia Studentów

"Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980-1989. Obrazy" to kilkaset fotografii i dokumentów przedstawiających działalność NZS w jej najbardziej gorącym, bo związanym z walką z władzami PRL, okresie. W albumie przedstawiono m.in. początki działalności NZS jeszcze w formie Studenckich Komitetów Solidarności, zmagania z komunistyczną władzą o rejestrację zrzeszenia, działalność NZS w latach 1980-81, gdy organizacja ta podjęła się obrony więźniów politycznych (np. przywódców konfederacji Polski Niepodległej w tym Leszka Moczulskiego), jej działalność wydawniczą, konspirację NZS po wprowadzeniu stanu wojennego, relację z Kościołem oraz ponowną rejestrację w końcówce lat 80.

W albumie osobny rozdział poświęcono działalności Służby Bezpieczeństwa wobec młodych działaczy NZS. Wśród przedstawionych dokumentów umieszczono m.in. meldunek operacyjny SB opisujący NZS na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, szyfrogram katowickiej bezpieki w sprawie spotkania studentów z Adamem Michnikiem na Politechnice Śląskiej, ale także instrukcję opracowaną przez NSZZ "Solidarność" i kolportowaną przez NSZ, która informuje o prawach obywatela wobec prób bezprawnego przesłuchiwania i werbowania agentów.

"Jedyny pewny i niezawodny sposób na wyjście z najmniejszą szkodą (po zatrzymaniu przez SB) polega na konsekwentnej odmowie odpowiedzi na jakiekolwiek pytania, bez względu na okoliczności. Po wyjściu zaś należy bezzwłocznie, jak najszerzej rozgłosić fakt zatrzymania lub +wezwania na rozmowę+, sposób zachowania, czynione propozycje, itp." - brzmi jedna z elementarnych porad praktycznych, którą poznajemy z instrukcji.

Krakowscy historycy poświęcili album pamięci prezesowi IPN Januszowi Kurtyce, który zginął 10 kwietnia ub.r. w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem. "Gdyby w Polsce lat 1980-1981 wybuchło antykomunistyczne powstanie, członkowie NZS z pewnością znaleźliby się w jego głównym nurcie. W historii realnej stali się pierwszym po wojnie pokoleniem niepodległościowej inteligencji, wolnym od złudzeń i rozczarowań swych rodziców, dopełniającym plebejski w swej istocie główny nurt rewolucji solidarnościowej" - napisał w przedmowie albumu Kurtyka, podkreślając też, że po 13 grudnia 1981 r. działacze NZS przez kilka lat w wielu częściach Polski byli trzonem solidarnościowej konspiracji.

Poza prezentacją albumu w warszawskiej siedzibie IPN odbyła się także dyskusja z udziałem marszałka Sejmu Grzegorza Schetyny, który wspominał swoją działalność w NZS-ie na Uniwersytecie Wrocławskim. "NZS to była taka mocna silna awangarda w tej rozgrywce końca lat 80-tych i właśnie dzięki NZS-owi i tamtej młodzieży udało się pobudzić i odbudować tę chęć i walkę o suwerenność" - powiedział Schetyna.

W dyskusji udział wzięli także były działacz opozycji, obecnie dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej dr hab. Jacek Czaputowicz oraz dyrektor oddziału IPN w Krakowie dr Marek Lasota oraz licznie przybyli dawni i obecni działacze NZS.

NZS zostało utworzone we wrześniu 1980 r. Historycy nazywają je studencką "Solidarnością". Działacze NZS domagali się demokratyzacji życia akademickiego, przestrzegania swobód politycznych w kraju, praw człowieka oraz szanowania polskich tradycji niepodległościowych i patriotycznych.

Przez długi czas władze komunistyczne zwlekały z rejestracją NZS. Dopiero zmuszony falą strajków studenckich w miastach ówczesny rząd zgodził się na rejestrację Zrzeszenia 17 lutego 1981 r. Pierwszym szefem NZS został Jarosław Guzy. Po wprowadzeniu stanu wojennego NZS został zdelegalizowany, a wielu jego działaczy aresztowanych. NZS ponownie zalegalizowano 22 września 1989 r.

W ciągu 30 lat działalności przewinęło się przez NZS ok. 200 tys. osób. Obecnie organizacja działa na wszystkich większych uczelniach w kraju, należy do niej około 5 tys. studentów. NNO

PAP - Nauka w Polsce

abe/bsz