Penczek, Rzążewski i Jedlicki laureatami "polskich Nobli"

Nagrody FNP są przyznawane za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju.

Wyróżnienia są przyznawane w czterech obszarach: nauk chemicznych i o materiałach; nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich; nauk humanistycznych i społecznych; nauk o życiu i o Ziemi.

W tym roku nie przyznano nagrody w dziedzinie nauko o życiu i Ziemi – poinformowała w komunikacie FNP.

W obszarze nauk chemicznych i o materiałach laureatem został prof. Stanisław Penczek z Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi. Badacza wyróżniono za opracowanie teorii polimeryzacji z otwarciem pierścienia i jej wykorzystanie do syntezy polimerów biodegradowalnych.

Badania prof. Penczka stały się podstawą do opracowania fragmentów technologii produkcji polimerów biodegradowalnych. Polimery, którymi zajmuje się naukowiec - pochodne kwasu mlekowego - znajdują przede wszystkim zastosowanie w biomedycynie, w lekach o przedłużonym działaniu, a ostatnio także zostały zastosowane do otrzymywania biodegradowalnych stentów. Elementy opracowanej przez laureata teorii mają wpływ na inne dziedziny chemii polimerów i znalazły się w większości opracowań monograficznych oraz światowych podręcznikach akademickich, a sam profesor jest uznanym w świecie autorytetem w tej dziedzinie.

W zakresie nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich nagrodę przyznano prof. Kazimierzowi Rzążewskiemu z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN w Warszawie. Badacza doceniono za odkrycie zjawiska magnetostrykcji w ultrazimnych gazach z oddziaływaniem dipolowym.

Prof. Rzążewski może się poszczycić nowatorskim wkładem w rozwój fizyki zimnych gazów atomowych. Jest m.in. autorem przełomowej publikacji, w której po raz pierwszy przewidziano zjawisko magnetostrykcji - zmiany kształtu i objętości chmury atomowej w związku z wewnętrznymi siłami magnetycznymi - w ultrazimnych gazach dipolowych. Jak podaje FNP, laureat dziś jednym z najbardziej wpływowych europejskich naukowców w dziedzinie optyki kwantowej i jedną z najważniejszych osobistości w dziedzinie ultrazimnych gazów atomowych.

Z kolei prof. Jerzy Jedlicki z Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie otrzymał nagrodę w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za fundamentalne studia nad fenomenem inteligencji jako warstwy społecznej i jej rolą w procesach modernizacji w Europie Środkowo-Wschodniej.

Trzytomowe \"Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918\" prof. Jedlickiego zaliczane bywa do najwybitniejszych osiągnięć polskiej historiografii. Jak przypomniała FNP, praca zawiera wszechstronną i przekonującą interpretację tego, co faktycznie przedstawiała inteligencja jako zjawisko społecznej i intelektualnej historii modernizacji europejskiej. \"Praktycznie w całej Europie nowo powstające warstwy profesjonalistów wykształconych na uczelniach wyższych odgrywały znaczącą rolę w kształtowaniu nowoczesnego społeczeństwa w XIX wieku; jednakże tym, co szczególnie charakteryzowało inteligencję (wschodnich) obrzeży Europy, było to, że jej członków łączył nie tylko ten sam profil społeczny, ale również wspólne poczucie zaangażowania w moralne zadanie +odnowy+ społecznej\" - napisano w komunikacie Fundacji. Praca Jedlickiego była bodźcem m.in. do rozpoczęcia debaty o polskiej inteligencji i jej roli w okresie Solidarności i późniejszym.

Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 2 grudnia na Zamku Królewskim w Warszawie.

Nagrody FNP są przyznawane od 1992 r. Kandydatów do niej mogą zgłaszać wybitni przedstawiciele nauki zaproszeni imiennie przez zarząd i radę fundacji. Grono laureatów, łącznie tegorocznymi zdobywcami Nagrody, liczy już 87 osób. Są wśród nich m.in. profesorowie: Tomasz Dietl, Andrzej Jajszczyk, Krzysztof Matyjaszewski, Karol Modzelewski, Karol Myśliwiec, Andrzej Paczkowski, Jadwiga Staniszkis, Jan Strelau, Jerzy Szacki, Piotr Sztompka, Andrzej Udalski, Aleksander Wolszczan.

PAP - Nauka w Polsce

lt/ agt/