Celebryci paleoantropologii
W ostatnim stuleciu na czterech kontynentach paleoantropolodzy odkryli setki skamieniałości ludzkich przodków. Większość tych z tych znalezisk wiedzie cichy żywot w muzealnych kolekcjach, jednak kilka stało się znanymi na świecie ambasadorami nauki. Cieszą się niemal statusem celebrytów.
Na łamach książki "Siedem szkieletów. Historia najsłynniejszych ludzkich skamieniałości" dr Lydia Pyne prezentuje sylwetki siedmiu najbardziej znanych ludzkich skamielin: metrowego "hobbita" z wyspy Flores, neandertalczyka z La Chapelle, dziecka z Taung, mitycznego człowieka z Piltdown, człowieka pekińskiego, Australopithecus sediba oraz Lucy.
"Te konkretne skamieniałości prowadzą życie daleko od przypisanych im muzealnych półek i numerów katalogowych - odgrywają rolę ambasadorów nauki, prowadzących dialog z szeroką rzeszą odbiorców. Odcisnęły na tyle duże piętno w kulturze, że wykroczyły poza status odkryć naukowych" - pisze autorka. Jej zdaniem takie właśnie znaleziska pełnią ważną rolę w sposobie wchodzenia społeczeństwa w relację z odkryciami naukowymi.
Czerpiąc informacje z archiwów, muzeów i wywiadów, Pyne tworzy kulturową historię każdego słynnego okazu – począwszy od jego odkrycia, życia pozagrobowego jako eksponatu muzealnego, aż po wpływ na kulturę masową. Zastanawia się, co sprawia, że jedno odkrycie staje się sławne, a inne nie? Dlaczego jednemu skamieniałemu homininowi nadaje się imię, organizuje wystawy muzealne, a nawet zakłada konto na Twitterze, podczas gdy inni po prostu zalegają w muzealnych szufladach? I dlaczego odpowiedzi na te pytania mogą w dużym stopniu zależeć od kulturowego kontekstu, w jakim osadzone są skamieliny.
"Czaszki lub szczątki mogą opowiedzieć tylko część historii. Kości są nieme - sugeruje antropolog Kopano Ratele, cytowany w "Siedmiu szkieletach". - To o nich należy snuć opowieści. Trzeba o nich mówić, wykładać, wyjaśniać ich pochodzenie, okazywać im cześć, poszukiwać, odzyskiwać, upamiętniać, archiwizować, rysować, fotografować i eksponować, aby przywrócić im znaczenie. Należy obudować je wiedzą".
Aby uświadomić sobie gwiazdorski status skamieniałości, należy zrozumieć, czym ona jest, skąd pochodzi, w jakim kontekście funkcjonuje. Innymi słowy, musimy umieścić skamielinę w jej własnej historii kulturowej, obdarzając ją biografią, na którą składają się muzea, archiwa, środki masowego przekazu, ludzie - niezliczone interakcje w całym jej życiu, które trwa od momentu odkrycia.
Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Copernicus Center Press w tłumaczeniu Tomasza Lanczewskiego.
zan/ ekr/
