Dziób, który chłodzi

Maskonury to morskie ptaki o charakterystycznym i zabawnym wyglądzie, z dużą zaokrągloną głową i krótkimi czerwonymi nogami (nazwa łacińska określa maskonura jako „braciszka” - Fratercula).

Naukowcy z McGill University (Kanada) oraz University of California w Davis (USA) wykorzystali kamery termowizyjne do pomiaru rozpraszania ciepła z ciał i dziobów dzikich maskonurów złotoczubych (Fratercula cirrhata) w kilka minut po locie.

W ciągu 30 minut od lądowania temperatura powierzchni ciała maskonurów spadała o 5 stopni Celsjusza, przy czym wypromieniowanie ciepła z ich grzbietów prawie się nie zmieniło. Na dziób przypadało 10–18 proc. całkowitej wymiany ciepła, mimo że stanowi on zaledwie 6 proc. całkowitej powierzchni ciała ptaka.

Pod względem energetycznym latanie jest dla ptaków bardzo dużym obciążeniem i przyczynia się do wytwarzania dużych ilości ciepła. Na przykład blisko spokrewniony z maskonurami nurzyk polarny ma w czasie lotu 31-krotnie większy wydatek energetyczny niż podczas odpoczynku. To największa jak dotąd różnica zmierzona u kręgowców. Dlatego autorzy sugerują, że maskonury regulują temperaturę ciała dzięki dużym dziobom. Prawdopodobnie dzioby te wykształciły się w toku ewolucji, aby poprawić ich zdolność do latania w poszukiwaniu jedzenia.

Podobny proces adaptacji narządu do nowej funkcji zaszedł w przypadku żyjących na pustyni zajęcy, których duże uszy ułatwiają schładzanie krwi, a także u wielkodziobych ptaków tropikalnych - tukanów i dzioborożców.

Przegrzanie może być dużym problemem dla ptaków morskich, które muszą latać na duże odległości, aby nakarmić swoje pisklęta w sezonie lęgowym. Ze względu na upierzenie ich ciała są bardzo dobrze izolowane cieplnie, więc termoregulacja nie może nastąpić poprzez pocenie się. Stąd konieczność wykorzystania alternatywnej „chłodnicy” w postaci dzioba.(PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ agt/