Świat oczami Darwina

Pod koniec grudnia 1831 roku angielski okręt "Beagle" pod dowództwem kapitana Roberta Fitzroya wypłynął z portu w Plymouth, aby sporządzić mapy wybrzeża Ameryki Południowej. W podróż wyruszył również 22-letni, ambitny i świetnie wykształcony przyrodnik Karol Darwin, który miał przywieźć nieznane okazy roślin i zwierząt.

Przywiózł jednak znacznie więcej. Odwiedził Wyspy Zielonego Przylądka, gdzie w wysokim paśmie skał odkrył muszle, stanowiące dowód dla teorii o wznoszeniu i opadaniu lądu; Patagonię, w której odkrył szczątki wymarłych ogromnych ssaków, nieznanych dotąd nauce; był także w Chile, Peru, Tahiti, Nowej Zelandii i Australii. Okręt dotarł także na Galapagos – tam Darwinowi świat się zachwiał w posadach, a obserwacje fauny i flory stały się punktem wyjścia dla teorii ewolucji. Zaplanowana na dwa lata wyprawa ostatecznie trwała ponad pięć lat.

Z wyprawy tej zachowały się zapiski, na podstawie których rok po powrocie z wyprawy naokoło świata (w 1837 r.) Darwin napisał książkę. "Podróż na okręcie Beagle" ukazała się jako trzeci tom zbiorowego dzieła, opisującego wyniki wypraw okrętów "Beagle" i "Adventure". Tom ten zawiera - w formie dziennika - dzieje podróży i szkic obserwacji z zakresu historii naturalnej i geologii.

W czasie podróży w specjalnych notatnikach Darwin skrupulatnie gromadził zapiski z rejsu i rozmyślania nad zadaniami w czasie podróży: zbieraniem, obserwacją, lekturą książek. Opisuje obserwacje meteorologiczne, spotkania z nowymi gatunkami i przyrodą nieożywioną (jako geolog dużo uwagi poświęcał minerałom).

Dzień po dniu Darwin prowadził też diariusz w formie pamiętnika, w którym spisywał kronikę wyprawy, swoje uwagi i wrażenia. Przy nadarzającej się okazji fragmenty wysyłał do domu i cieszył się, że zapiski te znajdują uznanie u rodziny i przyjaciół. Do wydania go w formie książki namówił go sam kapitan Fitzroy.

Swoje wnioski naukowe Darwin przedstawił w innej książce - "O powstawaniu gatunków", która stała się jedną z najważniejszych w historii nauki. "Podróż na okręcie Beagle" stanowi natomiast tło dla wielu wydarzeń, które przyczyniły się do opracowania teorii ewolucji i doprowadziły Darwina do dzieła życia.

Czyta się ją jak książkę przygodową; opowieść o odkrywaniu nieznanego świata, gdzie nie stanęła stopa człowieka. Z drugiej strony pozwala ona patrzeć na świat oczami Darwina - jednego z najbardziej błyskotliwych umysłów epoki. Warto poświęcić czas lekturze, aby zobaczyć Darwina nie jako postać ze spiżu, giganta historii nauki - ale jako człowieka z pasją, czerpiącego przyjemność z własnej pracy.

"29 lutego. Dzień spędziłem zachwycająco! Zachwyt to jednak słowo zbyt słabe, by wyrazić uczucia przyrodnika, który po raz pierwszy znalazł się sam w brazylijskim lesie. Wysmukły kształt traw, nowe dla mnie pasożytnicze rośliny, piękno kwiatów, połyskująca zieleń liści, a przede wszystkim ogólna roślinność napełniały mnie podziwem (...) Dla człowieka zamiłowanego w historii naturalnej dzień taki przynosi uczucie szczęścia tak głębokiego, iż głębszego chyba doznać nie można".

Książka "Podróż na okręcie Beagle" ukazała się nakładem wydawnictwa Marginesy.

zan/