BIOLOGICZNE I KULTUROWE PODŁOŻA DYSLEKSJI

Wiele osób nie wierzy w dysleksję. Sceptycy twierdzą, że to tylko usprawiedliwienie dla uczniowskiego lenistwa. Tymczasem są mocne dowody na to, że ma ona biologiczne podłoże.

Z dysleksją mamy do czynienia wówczas, gdy trudności z czytaniem, pisaniem i rozumieniem słowa pisanego występują u dziecka o normalnej, a często ponadprzeciętnej inteligencji, które ma swobodny dostęp do edukacji.

Szacuje się, że problemy takie ma od 5 do 15 proc. populacji. Co najmniej dwukrotnie częściej dysleksja występuje u chłopców niż u dziewcząt.

Niektórzy pedagodzy negują samo istnienie dysleksji. \"Teoria, że nie ma dysleksji, a uczniowskim kłopotom winni są rodzice i nauczyciele, jest bardzo optymistyczna. Bardzo bym chciała, aby była prawdziwa - mówi prof. Marta Bogdanowicz z Uniwersytetu Gdańskiego http://www.univ.gda.pl/ - Wystarczyłoby wówczas przeszkolić nauczycieli i rodziców, by rozwiązać ten problem\".

Wiele wskazuje jednak na to, że sprawa nie jest taka prosta.

MÓZG FUNKCJONUJE INACZEJ

Pierwszy przypadek dysleksji opisano już dawno. Zrobił to w roku 1896 Pringle-Morgan, lekarz z Sussex. Wiadomo, że dyslektykami byli między innymi Thomas Alva Edison, Albert Einstein, Winston Churchill, a także bohaterowie kultury masowej, np. aktorzy Tom Cruise, czy Orlando Bloom.

Już w latach 80. dwudziestego wieku naukowcy dowiedli, że mózg osoby cierpiącej na dysleksję funkcjonuje nieco inaczej niż mózgi ludzi, którzy tych problemów nie mają.

Bezpośrednią obserwację czynności mózgu umożliwia technika funkcjonalnego rezonansu magnetycznego.

Do tej pory nie udało się jednak badaczom ostatecznie wyjaśnić biologicznego mechanizmu dysleksji, choć coraz więcej mówi się o roli, jaką pod tym względem odgrywa móżdżek i płat ciemieniowy mózgu.

Wielu naukowców uważa, że dysleksja jest związana z częścią mózgu zwaną lewym regionem skroniowo-ciemieniowym.

Jak się okazało, fakt, że najwięcej eksperymentów przeprowadzono na osobach, które posługiwały się pismem alfabetycznym (przeważnie czytającym teksty w języku angielskim, lub włoskim) ma w tym wypadku duże znaczenie.

DYSLEKSJA PO CHIŃSKU

Ostatnie badania przeprowadzone w Chinach dowodzą, że w tym kraju dysleksja wygląda inaczej. Chińczycy, których pismo jest całkowicie odmienne od naszego alfabetu, mają trudności z czytaniem, ale całkiem inne niż Europejczycy. Za kłopoty te odpowiadają także inne obszary mózgu.

Naukowcy z Bethesda za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego przeprowadzili badania aktywności mózgu u chińskich dzieci (z dysleksją i bez) podczas czytania tradycyjnego chińskiego pisma.

Okazało się, że trudności dzieci z dysleksją były związane z innym niż u Europejczyków obszarem mózgu - z zakrętem czołowym środkowym.

Pismo chińskie oparte jest nie na literach, ale symbolach. Głośne czytanie i rozumienie takiego pisma wymaga więc innego rodzaju analizy niż w przypadku pisma alfabetycznego, w którym wymowa jest w miarę jednoznacznie związana z pisownią.

Badania nad działaniem mózgu dzieci podczas czytania przeprowadził zespół Li Hai Tana z National Institute of Mental Health http://www.nimh.nih.gov/ w Bethesda (USA). Wyniki jego badań sugerują, że dysleksja nie ma uniwersalnego podłoża biologicznego, ale jest związana także z kulturą.

UWARUNKOWANIA KULTUROWE

\"Wiedza o dysleksji jest coraz powszechniejsza, ale wielu osobom tylko się wydaje, że znają to zagadnienie\" - twierdzi na podstawie swoich badań prof. Bogdanowicz.

\"Coraz mniej stymulujemy rozwój dzieci - językowy i ruchowy. Poświęcamy im coraz mniej czasu. Niektórzy rodzice chcieliby być może uznać dzieci za dyslektyczne, ponieważ to dla nich wygodniejsze. W takich przypadkach rzeczywiście wystarczy niewielka pomoc, by przezwyciężyć trudności\" - mówi Bogdanowicz.

LECZENIE DYSLEKSJI

W leczeniu dysleksji wykorzystuje się zarówno odpowiednie ćwiczenia, jak i leki poprawiające działanie komórek nerwowych (takie jak na przykład piracetam). Opracowano także różne programy komputerowe wspomagające leczenie.

Naukowcy mają nadzieję, że da się opracować metody pobudzania tych obszarów mózgu, które powodują trudności.

Konferencję na temat dysleksji, odbywającą się w dniach 3-5 września w Warszawie, zorganizował Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcela Nenckiego PAN http://www.nencki.gov.pl/

PAP - Nauka w Polsce, Paweł Wernicki