Promieniotwórczy radon, niewidzialny mieszkaniec naszych domów

Jedyny pierwiastek promieniotwórczy występujący w formie gazowej to radon. Łatwo uwalnia się on ze skał i gleby na powierzchnię ziemi i staje się źródłem promieniowania jonizującego. Promieniowanie to budzi wśród ludzi wiele obaw. Obecność radonu w naszych domach oraz wytwarzane przez niego promieniowanie jonizujące będą jednym z tematów warszawskiego Festiwalu Nauki.

PROMIENIOWANIE TOWARZYSZY ŻYCIU OD ZAWSZE

\"Nie możemy mówić, że promieniowanie jonizujące jest niebezpieczne dla ludzi. Towarzyszy ono bowiem życiu na Ziemi od początku jej istnienia i wraz z nią ewoluowało\" - podkreśla Izabela Skwira z Zakładu Fizyki Jądra Atomowego Wydziału Fizyki UW.

\"Jest ono wszędzie wokół nas. Każdy się z nim styka, nie zdając sobie nawet z tego sprawy. Promieniowanie jonizujące nie stanowi żadnego zagrożenia dla człowieka. Bo czy Matka Natura chciałaby skrzywdzić nas, swoje dzieci?\" - opowiada badaczka.

Radon jest gazem szlachetnym. Należy do grupy helowców. Znamy około 30 izotopów tego pierwiastka, najczęściej powstających w czasie sztucznych reakcji chemicznych. Trzy izotopy radonu występują naturalnie w przyrodzie (izotopy 219, 220 i 222).

Izotopy te - wyjaśnia Izabela Skwira - powstają w wyniku przemian promieniotwórczych pierwiastków ciężkich zawartych w skalach - radu, toru i uranu.

NAJWIĘKSZE STĘŻENIE NA NAJNIŻSZYCH KONDYGNACJACH

Największe stężenie tego gazu występuje zwykle na niższych kondygnacjach budynków, zwłaszcza w słabo wietrzonych piwnicach i na parterze. Wynika to z faktu migracji radonu ze skorupy ziemskiej. Rejestruje się dobowe (czyli zależne od pory dnia) i roczne (czyki zależne od pory roku) zmiany stężenia radonu w domach.

\"Jeżeli nasz dom znajduje się na gruntach zawierających np. rad, to gazowy radon, powstający w wyniku jego rozpadu, może łatwo przenikać do naszych mieszkań z piwnic, m.in. przez szczeliny w podłogach lub instalacje wentylacyjne\" - mówi Izabela Skwira.

Innymi źródłami radonu mogą być m.in. materiały budowlane. wykonane ze skał naturalnych zawierających uran, tor i rad, woda pitna oraz powietrze.

Jak zaznacza badzaczka, obecnie budownictwo jest jednak regulowane surowymi normami, dotyczącymi stanu stężenia tych pierwiastków w materiałach budowlanych. Tereny, na których buduje się domy, powinny też być sprawdzane pod kątem zawartości radionuklidów.

NIE MA, JAK WIETRZENIE

Radon łatwo się kumuluje w budynkach, które są słabo wentylowane lub mają popękane mury.

Znajdujący się w pomieszczeniach gaz, jak również produkty jego rozpadu (polon, ołów, bizmut), są wdychane przez człowieka razem z powietrzem.

Jak tłumaczy Izabela Skwira, produkty rozpadu radonu dostają się do płuc przede wszystkim z cząstkami kurzu. \"Będąc tam i rozpadając się dalej, wysyłają jonizujące tkankę produkty rozpadu do tkanki płucnej i w jej okolice\" - tłumaczy.

Niektóre szacunki podają, że 6-12 procent wszystkich przypadków zachorowań na raka płuc ma źródło właśnie w działaniu radonu, a zwłaszcza produktów jego rozpadu. Efekt ten jednak w dużym stopniu wzmacniany jest przez palenie papierosów.

RADON POTRAFI TAKŻE LECZYĆ

Jak zauważa Izabela Skwira, radon ma nie tylko negatywny wpływ na zdrowie ludzi. Może być także pomocny w leczeniu chorób o podłożu miażdżycowym, reumatycznych lub schorzeń obwodowego układu nerwowego.

Z kąpieli radonowych słyną na przykład okolice dolnośląskiego Świeradowa Zdroju i Kotliny Jeleniogórskiej.

* * *

Więcej informacji o pozytywnych i negatywnych skutkach naszego sąsiadowania z radonem będzie można się dowiedzieć podczas pokazu, który odbędzie się 18 września o godzinie 13.00 na Wydziale Fizyki UW, przy ulicy Hożej 69.

* * *

FESTIWALE W CAŁEJ POLSCE

Festiwale Nauki odbędą się we wrześniu w wielu miastach Polski. Silnym akcentem w trakcie ich trwania będzie, organizowany przez Ministerstwo Nauki i Informatyzacji we współpracy z kilkunastoma ośrodkami z kraju, II Ogólnopolski Dzień Nauki - POLSKA 2004 http://www.mnii.gov.pl/mnii/index.jsp?place=Menu08&news_cat_id=158&layout=3 (18 września).

Udział w przygotowaniach do tego święta nauki biorą Towarzystwo Popierania i Krzewienia Nauk oraz Telewizja Polska S.A.

Wśród patronów prasowych jest Serwis PAP Nauka w Polsce.

PAP - Nauka w Polsce, Bogusława Szumiec

17 września 2004