Nauka dla Społeczeństwa

29.03.2024
PL EN
14.10.2004 aktualizacja 14.10.2004

Dlaczego Stalin nie pomógł powstaniu

Po 50 latach polscy historycy nadal niewiele wiedzą o okolicznościach podjęcia przez Stalina decyzji, która przypieczętowała losy powstania warszawskiego. Dostęp historyków do rosyjskich archiwów jest nadal bardzo ograniczony, trudno nawet oszacować, jakie dokumenty mogą one zawierać.

PARADOKS HISTORII

W warszawskim Instytucie Historii PAN odbyła się w czwartek sesja naukowa na ten temat pt. \"Dokumentowanie Powstania Warszawskiego. W poszukiwaniu nowych źródeł archiwalnych\".

\"Wciąż nie znamy okoliczności podjęcia przez Stalina decyzji o nieudzieleniu pomocy powstaniu - mówi prof. Eugeniusz Duraczyński, jeden z prelegentów sesji.

Powodzenie powstania jego przywódcy uzależniali m.in. od zachowania Armii Czerwonej zbliżającej się w lipcu 1944 roku do linii Wisły. \"Swoisty paradoks polegał jednak na tym, że sukces powstania politycznie wymierzonego przeciwko stalinowskim zamiarom sowietyzacji Polski przywódcy powstania wiązali z działaniami Armii Czerwonej, której naczelnym dowódcą był właśnie Stalin\" - podkreśla Duraczyński.

MIKOŁAJCZYK W MOSKWIE

Zdaniem historyka, kluczowym czynnikiem ostatecznie określającym stosunek ZSRR do powstania warszawskiego był wynik moskiewskiej wizyty szefa rządu RP, Stanisława Mikołajczyka w sierpniu 1944 roku. Stalin przedstawił mu wtedy projekt utworzenia wspólnego rządu z członkami Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN), czyli organizacji powołanej do życia przez Stalina.

\"Przypuszczalnie Stalin uzależniał ewentualne udzielenie pomocy powstaniu od decyzji Mikołajczyka. Premier nie przyjął propozycji radzieckich. Po jego wyjeździe z Moskwy, tj. po 10 sierpnia, powstanie było nieodwołalnie skazane na klęskę\" - uważa Duraczyński.

Historyk uważa, że nasza wiedza o planach i działaniach Armii Czerwonej, a nade wszystko o dyrektywach otrzymywanych z Moskwy przez dowódców frontów, nadal zawiera wiele luk. Mamy dostęp do zapisów rozmów Mikołajczyka ze Stalinem i Mołotowem z 3 sierpnia 1944 roku, nadal nie znamy jednak radzieckich notatek ze spotkań Stalina z przedstawicielami Związku Patriotów Polskich i PKWN z Wandą Wasilewską i Bolesławem Bierutem, które odbyły się 5 i 7 sierpnia.

RAPORT ROKOSSOWSKIEGO

\"Niewiele wiemy też o sprawie najważniejszej - kiedy dokładnie i w jakich okolicznościach Stalin podjął decyzję o nieudzielaniu pomocy powstaniu\" - podkreśla Duraczyński. Wiadomo, że 5 sierpnia 1944 r. Stalin zlecił Rokossowskiemu przygotowanie planu wejścia do Warszawy. 8 sierpnia radziecki marszałek przedłożył raport, z którego wynikało, że operacja mogłaby się rozpocząć nie wcześniej niż 25 sierpnia.

\"Do tak szkicowanego natarcia nie doszło, o czym oczywiście zdecydował Stalin, choć dotąd nie wiemy, kiedy dokładnie i w jakiej formie podjął taką decyzję\" - dodaje Duraczyński.

PAP - Nauka w Polsce, Agata Szwedowicz

14 października 2004

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024