Rzecznik IPN nt. zbrodni w Nalibokach i braci Bielskich

23 stycznia do polskich kin trafi amerykański dramat "Opór" ("Defiance") z akcją rozgrywającą się podczas II wojny światowej, którego bohaterami są Żydzi - bracia Bielscy - tworzący na Nowogródczyźnie oddział partyzancki.

Film zrealizował znany reżyser Edward Zwick, główną rolę powierzając Brytyjczykowi Danielowi Craigowi. W intencji reżysera, "Opór" miał być filmem wiernym historycznym faktom.

W Polsce "Opór" wzbudza kontrowersje. Przywódca oddziału Bielskich, Tewje Bielski (w tej roli Craig), został bowiem przedstawiony przez Zwicka jako postać szlachetna. Tymczasem, według naocznych świadków, niektórzy Żydzi z oddziału Bielskiego mogli być zamieszani w zbrodnię z 1943 r. - mord na prawie 130 polskich mieszkańcach wsi Naliboki na Nowogródczyźnie.

Pytany przez PAP, jaką wiedzę na temat udziału Żydów z oddziału Bielskiego w zbrodni w Nalibokach posiada IPN, Arseniuk wyjaśnił, że Instytut Pamięci Narodowej - Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi prowadzi śledztwo w sprawie zbrodni popełnionych przez partyzantów sowieckich w latach 1942-1944 na terenie byłego województwa nowogródzkiego.

"Przedmiotem śledztwa są zabójstwa pojedynczych osób, a także ataki partyzantów sowieckich na poszczególne miejscowości i zabójstwa większej liczby osób. Jednym z wątków śledztwa jest zabójstwo przez partyzantów sowieckich 128 mieszkańców miejscowości Naliboki pow. Stołpce" - poinformował rzecznik IPN w informacji przekazanej w środę PAP.

Do ataku na Naliboki doszło 8 maja 1943 r. Sprawcami byli partyzanci sowieccy z oddziałów stacjonujących w Puszczy Nalibockiej.

"Z meldunku Sidoruka - sekretarza Lidzkiego Podziemnego Rejonowego Komitetu Komunistycznej Partii Białorusi do Centralnego Sztabu Ruchu Partyzanckiego w Moskwie wynika, iż atak na Naliboki przeprowadziła Brygada +Stalina+. Znajduje to potwierdzenie w rozkazie +Płatona+ - dowódcy Baranowickiego Zgrupowania Partyzanckiego z 10 maja 1943 r., który potwierdza udział w ataku na Naliboki partyzantów z Brygady +Stalina+ i nadto z oddziałów +Dzierżyńskiego+, +Bolszewik+, +Suworowa+" - poinformował Arseniuk.

"Przesłuchani naoczni świadkowie zbrodni w swych zeznaniach relacjonują przebieg ataku, podają dane dotyczące ofiar. Odnośnie sprawców zbrodni ich zeznania są lakoniczne - stwierdzają, iż ataku dokonali +bandyci+, +partyzanci sowieccy+, osoby narodowości żydowskiej, w tym byli mieszkańcy Naliboków" - dodał Arseniuk.

Jak poinformował rzecznik IPN, "kilku świadków lakonicznie zeznaje, że wśród atakujących byli partyzanci od Bielskiego; świadkowie nie wskazują jednak, na jakich przesłankach opierają to twierdzenie; ponadto zeznania te nie są poparte żadnymi innymi dowodami np. dokumentami archiwalnymi".

Arseniuk zaznaczył jednocześnie, że część historyków również wskazuje na udział partyzantów z Oddziału Bielskiego w ataku na Naliboki, jednak autorzy nie przywołują w swych opracowaniach źródeł tych informacji.

Z kolei "jeden z byłych partyzantów sowieckich w swym pamiętniku wydanym w latach 60. wskazuje, iż obozy żydowskie założono w Puszczy Nalibockiej w drugiej połowie 1943 r., a więc już po ataku na Naliboki" - zwrócił uwagę rzecznik IPN.

"Fakt udziału partyzantów z Oddziału Bielskiego w ataku na Naliboki jest tylko jedną z wersji przyjętych w toku śledztwa" - podsumował Arseniuk.

6 stycznia na łamach "Gazety Wyborczej" opublikowano artykuł pt. "Prawdziwa historia Bielskich". Odnosząc się do wymordowania Polaków ze wsi Naliboki, przypomniano, że w 1993 r. były mieszkaniec Naliboków Wacław Nowicki opublikował książkę "Żywe echa", w której jako pierwszy przypisał zbrodnię braciom Bielskim. "Informację powtórzyli polscy i białoruscy historycy, m.in. Zygmunt Boradyn, autor monografii "Niemen - rzeka niezgody" (...). W 2001 r. Kongres Polonii Kanadyjskiej skłonił IPN do wszczęcia śledztwa przeciw partyzantom +tzw. brygady Tewjego Bielskiego+. Śledztwo trwa" - napisano na łamach "GW".

PAP - Nauka w Polsce, Joanna Poros

bsz