Nauka dla Społeczeństwa

29.03.2024
PL EN
05.11.2013 aktualizacja 05.11.2013

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej przyznała swoje nagrody

Profesorowie: Andrzej K. Tarkowski, Sylwester Porowski, Marek Żukowski i Jan Woleński zostali tegorocznymi laureatami Nagród Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP). Wysokość nagrody, przyznawanej już po raz 22., wynosi 200 tys. złotych.

Nagrody FNP - określane też czasem "polskimi Noblami" - uważa się za najpoważniejsze wyróżnienie naukowe w Polsce. Otrzymują je wybitni uczeni za osiągnięcia, "które przesuwając granice poznania, otwierają nowe perspektywy badawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają mu znaczące miejsce w nauce światowej".

W tym roku w obszarze nauk o życiu i o Ziemi nagrodzono prof. Andrzeja K. Tarkowskiego z Instytutu Zoologii Uniwersytetu Warszawskiego za "odkrycia wyjaśniające fundamentalne mechanizmy odpowiedzialne za wczesny rozwój zarodków ssaków". Uczony jest współtwórcą podstaw nowoczesnej embriologii eksperymentalnej ssaków. Pionierskie badania potencjału rozwojowego komórek zarodkowych prowadził na myszach. Efektem tych badań było m.in. sformułowanie hipotezy „inside-outside”, według której wyodrębnienie się dwóch pierwszych linii komórkowych we wczesnym zarodku zależy od położenia komórek.

Po raz pierwszy, w wyniku zabiegu zespolenia dwóch kilkukomórkowych zarodków myszy, uczony uzyskał chimery, czyli normalnie ukształtowane osobniki zbudowane z komórek wywodzących się z dwóch różnych zarodków, a więc mających czworo rodziców. "Myszy chimerowe są obecnie ważnym narzędziem w badaniach nad rozwojem zarodkowym, różnicowaniem komórkowym i komórkami macierzystymi, a także są powszechnie wykorzystywane do uzyskiwania zwierząt zmodyfikowanych genetycznie. Badania profesora Tarkowskiego miały kluczowy wpływ na rozwój technik związanych m.in. z klonowaniem i diagnostyką przedimplantacyjną oraz zainspirowały wielu uczonych na świecie do kontynuowania i rozwijania jego odkryć" - czytamy w uzasadnieniu FNP.

Profesor Sylwester Porowski z Instytutu Wysokich Ciśnień PAN w Warszawie otrzymał nagrodę w obszarze nauk chemicznych i o materiałach. Nagrodzono go za "opracowanie wysokociśnieniowej metody otrzymywania monokryształu azotku galu". Badania nad półprzewodnikami azotku galu prowadził od lat 80. XX w. Jako jeden z pierwszych zauważył atrakcyjność i wyjątkowe właściwości tych substancji krystalicznych. Z powodu swoich szczególnych właściwości azotek galu jest idealnym półprzewodnikiem dla zastosowań w optoelektronice oraz w systemach stałego oświetlenia - technologii, która zmierza w kierunku zastąpienia tradycyjnych źródeł światła bardziej efektywnymi.

Kolejnym etapem badań były prace nad uzyskaniem kryształów o większych średnicach, umożliwiających ich zastosowania w optoelektronice w skali przemysłowej. Otworzyło to nowe perspektywy wykorzystania tego unikatowego materiału, m.in. w produkcji w Polsce diod i laserów, w tym tzw. niebieskiego lasera, którego możliwe zastosowania obejmują np. spektroskopię diagnostyczną, urządzenia mające na celu wykrywanie m.in. składników broni chemicznej lub biologicznej oraz projektory laserowe nowej generacji do tworzenia najwyższej jakości obrazów optycznych.

W obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich nagrodę otrzymał prof. Marek Żukowski z Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki Uniwersytetu Gdańskiego. Uhonorowano go za "badania wielofotonowych stanów splątanych, które doprowadziły do sformułowania przyczynowości informacyjnej jako zasady fizyki".

Laureat opracował serię eksperymentów kwantowo-optycznych, które potwierdziły poprawność tzw. ortodoksyjnej interpretacji mechaniki kwantowej. Konsekwencją tych badań było sformułowanie przez prof. Żukowskiego i jego współpracowników nowej zasady fizyki: informacyjnej przyczynowości. Opiera się ona na założeniu, że wiadomość nie może zawierać dostępu do większej ilości informacji niż ilość informacji w niej zawarta. "Efektem badań uczonego jest rozwój interferometrii wielofotonowej, będącej podstawą eksperymentalnych realizacji prototypów przyszłych kwantowych technologii informacyjnych np. kwantowej teleportacji czy kwantowej kryptografii" - informuje w przesłanym PAP komunikacie FNP.

Profesor Jan Woleński - emerytowany profesor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie - Nagrodę FNP otrzymał w obszarze nauk humanistycznych i społecznych. Doceniono go za "wszechstronną analizę prac szkoły lwowsko-warszawskiej i wprowadzenie jej dokonań do międzynarodowego dyskursu współczesnej filozofii".

Laureat jest dziś jednym z najbardziej rozpoznawalnych w świecie filozofów polskich. Dzięki pracom profesora Woleńskiego, a także jego kontynuatorów, polska filozofia analityczna została powszechnie uznana za jedno z największych osiągnięć humanistyki XX w. Uczony rekonstruuje osiągnięcia przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej m.in. Kazimierza Twardowskiego, Tadeusza Kotarbińskiego, które - w wielu przypadkach - dzięki jego publikacjom weszły do międzynarodowego kanonu współczesnej filozofii.

Grono laureatów, łącznie z tegorocznymi zdobywcami Nagrody, liczy już 80 osób. Są wśród nich m.in. profesorowie: Tomasz Dietl, Andrzej Jajszczyk, Krzysztof Matyjaszewski, Karol Modzelewski, Karol Myśliwiec, Andrzej Paczkowski, Bohdan Paczyński, Jan Strelau, Jerzy Szacki, Andrzej Szczeklik, Piotr Sztompka, Andrzej Udalski, Aleksander Wolszczan.

Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 4 grudnia na Zamku Królewskim w Warszawie.

PAP - Nauka w Polsce

ekr/ agt/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024