Nauka dla Społeczeństwa

29.03.2024
PL EN
23.07.2014 aktualizacja 23.07.2014

Ukazało się nowe wydanie „Faraona” Bolesława Prusa

Obszerne, jubileuszowe wydanie powieści Bolesława Prusa „Faraon” ukazało się nakładem wydawnictwa Pro-Egipt. W tym roku mija 120 lat od rozpoczęcia przez autora pracy nad książka oraz 100 lat od namalowania przez Edwarda Okunia ilustracji, które miały towarzyszyć bibliofilskiemu wydaniu „Faraona” tuż po śmierci Prusa. Ryciny ukazały się dopiero w najnowszym wznowieniu.

Wydawcą i pomysłodawcą powtórnej publikacji jest prof. Andrzej Niwiński, egiptolog z Instytutu Archeologii UW, który nie kryje fascynacji dziełem Bolesława Prusa. Wznowienie „Faraona” określa jako hołd należny pamięci pisarza.

Powieść opatrzono kilkuset przypisami, które korygują merytoryczne błędy Prusa, bądź wyjaśniają, co autor miał na myśli. Obecne wznowienie oparto o pierwszą edycję książki z 1897 roku. Jednak dokonano szeregu korekt m.in. w postaci dostosowania interpunkcji, odmian imion własnych. Zmieniono również archaiczną fonetykę na współczesną, jak również zastąpiono niespotykane obecne archaiczne formy wyrazów, tak by były zrozumiałe dla czytelnika. To tylko niektóre z dokonanych korekt.

Tekstowi towarzyszą ilustracje przygotowane ponad 100 lat temu przez artystę Edwarda Okunia, które pierwotnie miały ukazać się w wydaniu „Faraona”, które przygotowywano tuż po śmierci Prusa. Niestety wybuch I wojny światowej przekreślił ten projekt.

Wznowieniu tekstu towarzyszy sześć esejów. Jeden z nich, autorstwa prof. Małgorzaty Biernackiej z Instytutu Sztuki PAN i Instytutu Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, poświęcono właśnie postaci Okunia. W celu przygotowaniu odpowiednich rycin artysta udał się do Egiptu na koszt ówczesnego wydawcy. Naukowcy oglądający ilustracje podkreślają, że Okuń podjął się przed ich wykonaniem rzetelnych studiów nad sztuką egipską. Mimo że skopiowane hieroglify często nie tworzą logicznego sensu, to doskonale wpasowują się w stylistykę starożytnego Egiptu. Podobnie jest w przypadku przedstawień figuralnych – za ich wzór posłużyły kopie scen wykonane przez Okunia na podstawie zabytków w czasie wyprawy studyjnej do Egiptu.

Autorką kolejnego eseju jest Roksana Blech – doktorantka Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego, która analizuje powieść Prusa z punktu widzenia literaturoznawcy. Przybliża okoliczności towarzyszące powstaniu powieści i przytacza dyskusje dotyczące rzeczywistego przesłania „Faraona”.

Podobny zakres tematyczny obejmują teksty dr. Leszka Zinkowa – adiunkta w Katedrze Historii Kultury Akademii Ignatianum w Krakowie i Hieronima Kaczmarka – profesora Uniwersytetu Szczecińskiego i pracownika Wydziału Nauk o Ziemi na tej uczelni. Pierwszy z wymienionych autorów prześledził egipskie motywy obecne w polskiej literaturze pięknej od końca XIX wieku do współczesności, ale najwięcej miejsca poświęca temu pierwszemu okresowi. Wspomina również inne mało znane utwory literackie dotyczące Egiptu – jak na przykład powieść „Święty ptak” Wojciecha Dzieduszyckiego wydaną tuż przed opublikowaniem „Faraona”.

Dr Hieronim Kaczmarek koncentruje się w swoich rozważaniach na wiedzy o starożytnym Egipcie w rozbiorowej Polsce około 1895, czyli kiedy Prus ukończył powieść. Autor wylicza publikacje naukowe, prasowe oraz podręczniki szkolne polskich autorów dotyczące starożytnego Egiptu i Bliskiego Wschodu. Dr Kaczmarek przygotował również spis literatury o starożytnym Egipcie opublikowanej w języku polskim w latach 1861 – 1895.

Autorem dwóch esejów jest prof. Andrzej Niwiński. W pierwszym przybliża tło historyczne akcji powieści, czyli czasów XX i XXI dynastii w oparciu o źródła egiptologiczne. W drugim eseju autor przygląda się „Faraonowi” okiem egiptologa. Prof. Niwiński zauważa, że powieść ta była dotychczas najrzadziej przedmiotem analiz oraz dotąd nie ukazało się wydanie krytyczne powieści, nie licząc kilku drobnych prób w postaci przedmowy. Naukowiec wytyka, że współcześni Prusowi archeolodzy ze zbytnią łatwością chwalili go za jego obszerną wiedzę egiptologiczną i wierność faktom historycznym.

„Niestety, egiptolog musi dziś stwierdzić, że to nieprawda – pisze prof. Niwiński. - W Faraonie trafiają się rzeczywiste błędy, wynikające z niedokształcenia lub braku czasu, jak choćby (…) opis procesji pogrzebowej faraona zmierzającej do Doliny Królów, ale poprowadzonej przez Autora fantazyjnym szlakiem”. W tekście prof. Niwiński wylicza książki z prywatnej biblioteczki Prusa i odnosi się do nich wskazując na wpływ poszczególnych z nich na kształt powieści.

Tom wieńczy wykaz publikacji, „w których jest mowa o Faraonie napisanych przez polskich autorów w latach 1897 – 2014” przygotowany przez prof. Andrzeja Niwińskiego z wydatną pomocą Roksany Blech.

Wydanie publikacji dofinansowano ze środków Fundacji Lanckorońskich. Ta monumentalna, bibliofilska publikacja ukazała się w limitowanym nakładzie 500 ręcznie numerowanych egzemplarzy.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Zapisz się na newsletter
Copyright © Fundacja PAP 2024