Historia nietolerancji mleka - wiemy nieco więcej

Neolityczni mieszkańcy Europy Środkowej nie tolerowali laktozy jeszcze przez 5 tys. lat po tym, jak przestawili się na rolniczy tryb życia i 4 tys. lat od chwili, w której nauczyli się robić ser - wynika z analiz DNA, pozyskanego ze skamieniałych kości czaszek.

Autorzy tego badania, międzynarodowy zespół naukowców, przebadali DNA obecne w jądrach komórek, pochodzących z 13 czaszek. Czaszki i pozostałe elementy pochówków odkryto wcześniej na Wielkiej Nizinie Węgierskiej, w okolicy uważanej za miejsce skrzyżowania wpływów kulturowych i transformacji, kształtujących prahistorię Europy.

Badane czaszki pochodzą z okresu między wczesnym neolitem (5700 lat p.n.e.) a wczesną epokę żelaza (800 r. p.n.e.). Dzięki nowemu podejściu, naukowcom udało się uzyskać z nich wyjątkowo dużo materiału genetycznego.

Eksperymentując na kościach o różnej gęstości tkanki i o różnym stopniu zachowania DNA naukowcy odkryli, że najlepszego materiału do analiz pradawnego DNA (ludzi i innych ssaków) dostarcza region ucha wewnętrznego. Miejsce to leży w obrębie części skalistej kości skroniowej - kości bardzo twardej i odpornej na uszkodzenia. Z kości tej można pozyskać nawet 183 razy więcej DNA, niż z innych fragmentów szkieletu: zębów, kości palców czy żeber - tłumaczy jeden z autorów badania, prof. Ron Pinhasi z University College Dublin.

Posiadanie dużej ilości DNA z tak starych szczątków pozwoliło dokładnie porównać cechy różnych szkieletów pochodzących z jednego regionu. Sprawdzono też markery genetyczne, mogące świadczyć o nietolerancji laktozy.

"Okazuje się, że w miarę jak myśliwi i zbieracze wiązali się z rolnikami, którzy docierali na ich tereny z zewnątrz, zmieniała się ich barwa skóry, która stopniowo jaśniała. Co jednak zaskakujące, nie widać u nich oznak zwiększającej się lub malejącej tolerancji laktozy" - zauważa prof. Pinhasi.

"To zaś oznacza, że ci dawni Europejczycy już mogli posiadać udomowione krowy, kozy i owce, ale wciąż nie rozwinęła się u nich tolerancja genetyczna, pozwalająca pić dużą ilość mleka pochodzącego od tych ssaków" - mówi.

Zdaniem autorów badania wyraźne zmiany genetyczne, jakie pojawiały się w badanych populacjach, mogły mieć związek z prehistorycznym rozwojem technologicznym, zachodzącym w Europie Środkowej pomiędzy neolitem, epoką brązu i żelaza. Chodzi o to, że rozwój rolnictwa, a także początki wykorzystywania metali (brązu, a później również żelaza) w Europie Środkowej odbywały się jednocześnie z dopływem na te tereny nowych ludzi.

"Nie można nadal utrzymywać, że te ważne innowacje zostały po prostu przyjęte przez istniejące już populacje w ramach procesu przypominającego kulturową osmozę" - zauważa jeden z autorów publikacji, prof. Dan Bradley z Smurfit Institute of Genetics w Trinity College Dublin. (PAP)

zan/ krf