Skrzydła motyla na zdjęciu z Teleskopu Hubble’a
Mgławica planetarna PN M2-9 sfotografowana przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Źródło: ESA/Hubble & NASA. Acknowledgement: Judy Schmidt.
ESA i NASA pokazały zdjęcie kosmicznej mgławicy o bardzo symetrycznym kształcie, przypominającym skrzydła motyla. Mgławica nazywana jest Bliźniaczym Dżetem lub Skrzydłem Motyla, a także Motylem Minkowskiego, od nazwiska astronoma, który ją odkrył w połowie XX wieku.
Mgławica posiada oznaczenie katalogowe PN M2-9, w którym PN odnosi się do mgławicy planetarnej (gdyż należy do tego typu mgławic), a M wskazuje na Rudopha Minkowskiego, amerykańskiego astronoma niemieckiego pochodzenia, którego rodzina miała korzenie polsko-żydowskie. To właśnie Minkowskiemu zawdzięczamy odkrycie tej mgławicy w 1947 roku.
Obiekt posiada też bardziej poetyckie określenia. Stosuje się nazwy: Mgławica Bliźniaczy Dżet (Twin Jet Nebula), Motyl Minkowskiego, Mgławica Skrzydła Motyla albo Mgławica Motyl.
Co więcej, mgławica nie jest zwyczajną mgławicą planetarną, a jej wersję określa się jako dwubiegunową. Zwykła mgławica planetarna ma w środku jedną gwiazdę, a dwubiegunowa posiada dwie gwiazdy w układzie podwójnym. W przypadku PN M2-9 jedna z gwiazd ma masę od 0,6 do 1,0 masy Słońca, a druga od 1,0 do 1,4 masy Słońca.
Masywniejsza z gwiazd osiągnęła już końcowe etapy swojego życia i wyrzuciła zewnętrzne warstwy w przestrzeń kosmiczną. Jej towarzyszka jest jeszcze dalej posunięta w ewolucji i przeszła do etapu białego karła.
Charakterystyczny kształt skrzydeł jest najprawdopodobniej spowodowany ruchem centralnych gwiazd wokół siebie. Astronomowie sądzą, że biały karzeł poruszając się po orbicie wokół masywniejszej gwiazdy powoduje rozdzielenie wyrzuconego gazu, który w przeciwnym wypadku rozchodziłby się równomiernie we wszystkich kierunkach. Jednak dyskusja naukowa w kwestii, czy wszystkie mgławice dwubiegunowe mają układy podwójne swoich wnętrzach, ciągle jeszcze trwa.
Biały karzeł nie tylko przyczynia się do kształtu mgławicy, ale także sam kradnie gaz od swojej towarzyszki, powodując uformowanie się wielkiego dysku materii rozciągniętego na odległość 15 razy większą niż dystans Plutona od Słońca. Chociaż wydaje się to dużo, to jednak nadal jest to zbyt mało, aby dostrzec dysk na zdjęciu.
Mierząc tempo ekspansji mgławicy, naukowcy określili jej wiek na 1200 lat. Z kolei okres orbitalny układu podwójnego to prawie 100 lat.
Zdjęcie zostało wykonane za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. Wytypowano je w ramach konkursu Hubble’s Hidden Treasures (Ukryte Skarby Hubble’a). (PAP)
cza/ mrt/
Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.
