Pomysłodawca "szytych na miarę" katalizatorów wygrał Dream Chemistry Award

Organizatorem konkursu Dream Chemistry Award jest Instytut Chemii Fizycznej PAN (IChF PAN). Konkurs ma na celu uhonorowanie najciekawszego, niezrealizowanego jeszcze naukowego projektu z zakresu chemii i jej pogranicza z fizyką, biologią, medycyną lub inżynierią materiałową.

Nagroda wyniosła 15 tys. euro.

Laureatem tegorocznej edycji konkursu został dr Mircea Dincă z Massachusetts Institute of Technology (MIT) w Cambridge (USA) za projekt katalizatorów naśladujących efektywną katalizę zachodzącą w komórkach. Katalizatory to substancje, które same nie uczestniczą w reakcji chemicznej, ale pomagają ją przeprowadzić - dzięki nim przebiega ona szybciej, jest też tańsza. \"Interesuje nas opracowanie stworzonych na miarę katalizatorów, zaprojektowanych do praktycznie każdej reakcji chemicznej, jaką będziemy chcieli przeprowadzić\" - powiedział PAP dr Dincă.

Jak wyjaśnił, produkcja uniwersalnych katalizatorów, które po niewielkiej modyfikacji można by było wykorzystywać w procesach tak różnych, jak choćby polimeryzacja i oligomeryzacja, nieprawdopodobnie uprości proces projektowania i produkcji różnych materiałów. \"Normalnie przestawienie się z jednej takiej reakcji na drugą wymaga ogromnych nakładów\" - podkreślił.

\"Sposób, w jaki do tego podchodzimy, jest zasadniczo różny od tego, co robili naukowcy w ostatnich 70 latach. Oni tworzyli oddzielne katalizatory do każdego z procesów. My chcemy wziąć nowy +materiał - rodzica+, i zmieniając w nim kilka parametrów - sprawić, by dał się wykorzystać w różnych procesach\" - dodał Dincă.

Opowiadając o pracy laureata przewodniczący jury, prof. dr hab. Robert Hołyst z IChF PAN podkreślił, że wzorem są tu enzymy, które występują w organizmach żywych. Dodał, że w swoich poszukiwaniach dr Dincă skupia się na strukturach zwanych Metal Organic Frameworks (MOF). \"Pokazał, że mają one kilka takich cech, jak enzymy: są dynamiczne, potrafią katalizować różne reakcje, odpowiadają na temperaturę, można z nich wymienić metale... Pokazał kierunek\" - tłumaczył w rozmowie z PAP.

W konkursie Dream Chemistry Award uczestniczą młodzi naukowcy (do 36. roku życia) z całego świata, którzy obronili doktorat (w tegorocznej edycji) w roku 2008 lub później. Warunkiem przyjęcia zgłoszenia było nominowanie kandydata przez naukowca z tytułem doktora lub wyższym i przynajmniej 10-letnim stażem w naukach ścisłych/przyrodniczych, liczonym od daty publikacji pierwszej pracy naukowej.

\"Poziom był bardzo wysoki\" - podkreślił prof. Hołyst, mówiąc o tegorocznych zgłoszeniach.

Do finału weszli też dr Eric Glowacki z Johannes Kepler University w Linz (Austria) - za projekt biokompatybilnych materiałów do budowy bioelektronicznych interfejsów; dr Denis Menshykau z Bayer Technology Services w Leverkusen (Niemcy) - za projekt tworzenia leków z cząsteczkami o strukturze indywidualnie dopasowanej do cech organizmu konkretnego pacjenta; dr Yogesh Surendranath z Massachusetts Institute of Technology w Cambridge (USA) - za projekt dotyczący zastosowań katalizy do wyłapywania dwutlenku węgla na grafenie; dr hab. Jiayin Yuan z Max Planck Institute of Colloids and Interfaces w Poczdamie (Niemcy) - za projekt budowy elektrowni generującej prąd dzięki odpowiednim membranom jonowym, wykorzystującym gradient zasolenia między wodą słodką a słoną.

\"Marzenia laureatów z całego świata odzwierciedlają trendy na świecie dotyczące tego, o czym możemy w ogóle marzyć. W tym roku widać, że wszystkie marzenia były bardzo praktyczne - i tak skonstruowane, że łatwo je w którymś momencie przekształcić w projekt naukowy\" - dodał prof. Hołyst, członek jury konkursu.

Komitet honorowy konkursu Dream Chemistry Award tworzą wybitni chemicy: laureat Nagrody Nobla prof. Richard Schrock (MIT), prof. Krzysztof Matyjaszewski (Carnegie Mellon University) oraz prof. Bartosz Grzybowski (Uslan National Institute of Science and Technology).

Zwycięzcą poprzedniej edycji Dream Chemistry Award był dr Evan Spruijt, chemik z Ecole Superieure de Physique et de Chimie Industrielles (ESPCI) we Francji, zajmujący się zastosowaniem klasycznych koncepcji chemii fizycznej w rozwiązywaniu kluczowych zagadnień biofizyki, w tym związanych z powstawaniem komórek, mechanizmami ich wzrostu oraz zachodzącymi w nich zjawiskami kolektywnymi. Dr Spruijt otrzymał nagrodę za projekt wytwarzania mikrokropel wody, które można byłoby zaprogramować w taki sposób, aby w odpowiednich warunkach fizyko-chemicznych samoczynnie wzrastały i się dzieliły – a więc modelowały najważniejsze cechy żywych komórek.

PAP - Nauka w Polsce

zan/ je/