Warszawa/ Wystawa poświęcona twórcy pierwszego atlasu narodowego Polski

Ekspozycja "Geograficzno-statystyczny atlas Polski Eugeniusza Romera, czyli mapy w walce o wolną Polskę" przygotowana została z myślą o minionym Międzynarodowym Roku Mapy.

Wystawa podzielona jest na trzy części. Pierwsza prezentuje życiorys Romera. Druga poświęcona jest "Geograficzno-statystycznemu atlasowi Polski" (1916 r.). W trzeciej wystawione są prace stworzone przez geografa m.in. dwa wydania "Geograficzno-statystycznego atlasu Polski", "Polski atlas kongresowy" (1921 r.) oraz "Wojenno-polityczna mapa Polski" (1916 r.).

Za jedno z największych dokonań Romera uznaje się stworzenie i wydanie w 1916 roku "Geograficzno-statystycznego atlasu Polski". Wybuch wojny w roku 1914 dawał Polakom nadzieję na zmianę układu sił i stworzenie nowej mapy politycznej Europy. Romerowi powierzono zadanie opracowania dokumentu, który dostarczyłby polskiej stronie niezbędnych argumentów w walce o granice odrodzonej Polski.

W Wiedniu, gdzie przebywał Romer, w trudnych, wojennych warunkach, powstało w ciągu roku dzieło uznawane za pierwszy atlas narodowy Polski, choć wówczas, w 1916 roku, nazwy Polska nie było na mapie.

"Celem prac nad dokumentem było topograficzne oznaczenie +pierwiastka polskiego+, a więc znamion polskości zachowanych w różnych aspektach ówczesnych realiów – jako wiarygodnej podstawy do negocjacji w sprawie granic Drugiej Rzeczpospolitej" - napisali twórcy ekspozycji.

Z wystawy dowiadujemy się, że na ponad 60 mapach (uzupełnionych tekstem w językach polskim, niemieckim i francuskim) zawarto informacje o środowisku geograficznym, historii, demografii, strukturze wyznaniowej i narodowościowej, podziale politycznym i administracyjnym, administracji kościelnej, oświacie, przemyśle, rolnictwie, górnictwie i komunikacji, na obszarze, który obejmował granice przedrozbiorowe, rozszerzone na zachodzie po Odrę.

Atlas, jak podkreślają autorzy wystawy, "powstał z potrzeby chwili, z myślą o niepodległej Polsce".

Temu celowi służyła również "Wojenno–polityczna mapa Polski" wydana w 1916 roku. Twórcy wystawy podkreślają, że "Atlas", podobnie jak "Wojenno–polityczna mapa Polski", były ważnymi narzędziami w uzasadnianiu polskich aspiracji terytorialnych na konferencjach pokojowych w Paryżu i Rydze.

Warto wspomnieć, że Romer był doradcą polskich delegacji - na Paryskiej Konferencji Pokojowej 1919-20 oraz w Rydze 1921 roku, gdzie podpisano traktat kończący wojnę z Rosją.

Eugeniusz Romer urodził się 3 lutego 1871 roku we Lwowie. Wykształcenie zdobył na Uniwersytecie Jagiellońskim, u Alfreda Kirchoffa w Halle oraz w rodzinnym mieście, gdzie otrzymał również doktorat i habilitację.

Przez wiele lat pracował, jako pedagog – w 1904 roku opracował "Geografię dla klasy pierwszej szkół średnich", a cztery lata później opublikował "Atlas geograficzny", który stał się fundamentem polskiej kartografii szkolnej i był wznawiany do roku 1963 jako "Mały atlas geograficzny" (16 wydań w nakładzie kilku milionów egzemplarzy).

W roku 1911 został profesorem zwyczajnym i kierownikiem Katedry Geografii Uniwersytetu Lwowskiego, kierował Katedrą Geografii i Instytutem Geograficznym UJ (1945–1946), a do 1952 roku konsultował prace Instytutu Kartograficznego im. E. Romera we Wrocławiu.

Zmarł 28 stycznia 1954 r. w Krakowie. U schyłku życia Romer posiadał w swoim dorobku ponad 800 prac własnych i recenzji, 60 atlasów, 140 map i 4 globusy.

PAP - Nauka w Polsce

ksi/ agz/