Nauka dla Społeczeństwa

28.03.2024
PL EN
20.01.2017 aktualizacja 20.01.2017

Podpisano kontrakty na kolejne elementy olbrzymiego teleskopu ELT

Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) podpisało w środę cztery kontrakty na wyprodukowanie kolejnych elementów 39-metrowego Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu (ELT).

Teleskop ELT ma rozpocząć obserwacje w 2024 roku. Stanie się wtedy największym teleskopem optycznym i podczerwonym na świecie. Dla porównania, obecnie największe teleskopy optyczne mają zwierciadła główne o średnicach około 10 metrów, natomiast ELT ma mieć aż 39 metrów.

Budowa teleskopu trwa już od pewnego czasu. Do tej pory prace obejmowały wyrównanie wierzchołka góry Cerro Armazones w Chile, na której teleskop powstanie, budowę drogę dojazdowej, wykonano wiele prac projektowych i w ciągu ostatniego roku podpisano kilka kontraktów na różne elementy, w tym na główną strukturę teleskopu i budowę kopuły, a także na zaprojektowanie urządzeń naukowych do zainstalowania na teleskopie (m.in. polscy naukowcy i inżynierowie wezmą udział w projektowaniu jednego ze spektrografów).

18 stycznia br. ogłoszono podpisanie kolejnych czterech umów. Pierwsze dwa kontrakty dotyczą odlewu zwierciadła wtórnego i zwierciadła trzeciego rzędu. Same w sobie lustra te mogłyby rywalizować wielkością z wieloma dużymi teleskopami. Lustro wtórne będzie mieć 4,2 metra średnicy, a lustro trzeciego rzędu 3,8 metra. Zostaną wykonane z materiału ceramicznego o niskiej rozszerzalności o nazwie Zerodur. Materiał ten został pod koniec lat sześćdziesiątych opracowany specjalnie dla teleskopów astronomicznych i od dziesięcioleci sprawdza się w największych teleskopach.

Lustro wtórne ELT będzie największym kiedykolwiek zastosowanym w teleskopach i największym wypukłym zwierciadłem do tej pory wyprodukowanym. Z kolei lustro trzeciego rzędu też będzie unikatowe. Większość wielkich teleskopów, jak nap. VLT, czy Kosmiczny Teleskop Hubble’a, stosuje system optyczny z dwoma zwierciadłami (głównym i wtórnym), czasami wspomagając się niewielkim trzecim lustrem płaskim do skierowania światła do odpowiedniego odbiornika. Jednak w przypadku ELT trzecie lustro będzie mieć zakrzywioną powierzchnię, a jego zastosowanie ma poprawić jakość obrazu na dużym polu widzenia. Zwierciadło wtórne ma być wyprodukowane do końca 2018 roku, a lustro trzeciego rzędu do lipca 2019 roku.

Trzeci kontrakt dotyczy skomplikowanych modułów wspierających wtórne i trzeciorzędowe zwierciadło, związanych z systemami optyki aktywnej, które mają zapewnić, że te sporo ważące, ale giętkie lustra, będą utrzymywać właściwe kształty i odpowiednią pozycję. Z kolei czwarta umowa obejmuje wyprodukowanie 4608 czujników brzegowych dla segmentów zwierciadła głównego, które będą służyły systemowi utrzymującymi względne pozycje segmentów wobec siebie. Teleskop ma mieć możliwość wyrównywania tych pozycji z dokładnością do dziesiątek mikrometrów.

Kontrakty podpisali Tim de Zeeuw, dyrektor generalny ESO, oraz przedstawiciele firm SCHOTT, SENER Group i konsorcjum FAMES (firmy Fogale i Micro-Elipson).

Nazwa teleskopu ELT to skrót od angielskiego skrótu Extremely Large Telescope, co można tłumaczyć jako Ekstremalnie Wielki Teleskop. Do tej pory używano dłuższej nazwy E-ELT (od European Extremely Large Telescope). (PAP)

cza/ agt/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024