Nauka dla Społeczeństwa

19.03.2024
PL EN
23.05.2017 aktualizacja 23.05.2017

Odlano zwierciadło wtórne dla teleskopu ELT

Zakończono kolejny z etapów budowy Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu (ELT). Europejskie Obserwatorium Południowe poinformowało, iż odlane zostało lustro wtórne dla tego gigantycznego teleskopu.

Extremely Large Telescope (ELT), czyli Ekstremalnie Wielki Teleskop, to gigantyczny instrument, który rozpocznie obserwacje kosmosu w 2024 roku. Obecnie trwa budowa kolejnych elementów tego teleskopu. Wcześniej projekt był znany pod nieco zmodyfikowaną nazwą Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (E-ELT), ale zdecydowano się na jej uproszczenie.

ELT ma mieć zwierciadło główne o średnicy prawie 40 metrów. Będzie największym teleskopem optycznym na świecie. Również jego zwierciadło wtórne będzie rekordowe – o średnicy 4,2 metra, czyli większej niż średnice zwierciadeł głównych sporej liczby obecnie pracujących teleskopów.

Lustro wtórne ELT waży 3,5 tony. Zostało odlane z bloku materiału szklanej ceramiki o nazwie handlowej Zerodur. Jest to specjalny materiał stworzony dla teleskopów astronomicznych pod koniec lat 60. ubiegłego wieku. Zerodur prawie wcale nie ma rozszerzalności termicznej, nawet w przypadku dużych zmian temperatury. Na dodatek jest odporny chemicznie i nadaje się do precyzyjnego szlifowania. Wiele największych teleskopów astronomicznych ma zwierciadła wykonane właśnie z tego materiału i pracują stabilnie od dziesięcioleci. Dotyczy to w szczególności teleskopu VLT, również należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO).

Kontrakt na odlanie zwierciadła wtórnego M2 wykonywała międzynarodowa firma SCHOTT, z siedzibą w Niemczech (kontrakt był przyznany w styczniu 2017 r.). Teraz zwierciadło zostanie przez kolejne lata poddane procesom ochładzania, skrawania i obróbki cieplnej, aby je utwardzić i wyszlifować w celu uzyskania ostatecznego kształtu lustra. Czynności te wykona francuska firma Safran Reosc. Powierzchnia zwierciadła zostanie wyszlifowana z dokładnością do 15 nanometrów, czyli 15 milionowych części milimetra.

Gdy teleskop ELT zostanie w całości zmontowany, zwierciadło wtórne M2 będzie wisieć do góry nogami nad zwierciadłem głównym i będzie stanowić jeden z elementów składającego się z pięciu zwierciadeł systemu optycznego teleskopu. Lustro M2 jest bardzo mocno zakrzywione i asferyczne. Jest największym wypukłym zwierciadłem kiedykolwiek wyprodukowanym.

Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) to organizacja naukowo-techniczna zrzeszająca kilkanaście krajów europejskich, zajmująca się badaniami Wszechświata prowadzonymi z teleskopami naziemnymi. Polska należy do ESO od 2015 roku. Nasze instytuty naukowe i firmy przemysłowe także biorą udział w konstrukcji różnych elementów teleskopu ELT, np. naukowcy z UMK w Toruniu projektują jeden z zaawansowanych spektrografów dla ELT, a polski oddział firmy SENER będzie odpowiedzialny za projekt, produkcję, montaż i testy oprzyrządowania do dwóch modułów zwierciadeł teleskopu ELT. (PAP)

cza/ agt/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024