Nauka dla Społeczeństwa

19.03.2024
PL EN
04.07.2017 aktualizacja 04.07.2017

Polskie tłumaczenie jednego z najważniejszych źródeł o historii Egiptu

Do odczytania hieroglifów w 1822 r. jego zapiski stanowiły jedno z najważniejszych źródeł na temat historii faraonów Egiptu. Ukazało się pierwsze polskie tłumaczenie tekstów pozostawionych przez Manethona - kapłana egipskiego, który żył ponad 2 tys. lat temu.

Do naszych czasów nie zachował się żaden kompletny manuskrypt stworzony przez Manethona z Sebennytos. Niewiele też wiadomo o nim samym - przed laty próbowano podważać nawet historyczność tej postaci. A jednak młody polski naukowiec - Filip Taterka z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu opublikował właśnie polskie tłumaczenie wszystkich znanych zapisków tego egipskiego historyka i kapłana w książce zatytułowanej \"Manethon z Sebennytos Dzieje Egiptu i inne pisma\".

Kim był Manethon? Wiemy, że żył na przełomie IV/III w. p.n.e., kiedy Egipt znalazł się pod władaniem dynastii Ptolemeuszy (pochodzenia macedońskiego). Z pewnością miał dostęp do bezcennych - z naukowego punktu widzenia - dawniejszych źródeł pisanych na temat historii państwa faraonów, gdyż pełnił funkcję arcykapłana w jednym z najważniejszych ośrodków kultowych Egiptu - Heliopolis. Jego najważniejszym dziełem są \"Dzieje Egiptu\", w którym opisał historię tego kraju od czasów władania przez bogów do panowania Aleksandra Wielkiego. Tekst powstał na polecenie jednego z pierwszych władców z dynastii Ptolemeuszy.

Do odczytania hieroglifów przez francuskiego badacza - Jeana-Françoisa Champolliona w 1. poł. XIX w. dzieło Manethona było kluczowym źródłem do poznania państwa faraonów. Przykładowo - do dziś egiptolodzy stosują podział na dynastie zaproponowany przez tego starożytnego kapłana. Podział ten stanowi jednocześnie podstawę do dyskusji nad chronologią Egiptu. Ale jak to możliwe skoro do naszych czasów nie zachował się żaden manuskrypt jego autorstwa?

Wiedzę na temat kształtu \"Dziejów Egiptu\" i innych mniej istotnych dzieł Manethona czerpiemy z tekstów wielu autorów starożytnych, którzy po prostu go cytowali. Na nasze szczęście - częstokroć bardzo obszernie przytaczali bądź omawiali te zapiski. Dlatego polskie tłumaczenie dzieł Manethona ma charakter \"patchworku\". Przykładowo \"Święta księga\" tak naprawdę składa się z fragmentów tego utworu cytowanych przez m.in. przez Euzebiusza z Cezarei, Theodoreta z Cyru, a nawet Plutarcha (a zatem są to tłumaczenia z greki lub łaciny). Całkiem możliwe, że oni również nie widzieli na oczy oryginalnego dzieła Manethona, ale cytowali omówienia lub cytaty już z drugiej ręki. Dlatego, jak zaznacza polski tłumacz: \"fragmentaryczny stan zachowania pism kapłana z Sebennytos nie pozostawia złudzeń, że nie staną się one lekturą +do poduszki+\".

Naukowiec opatrzył wszystkie z przetłumaczonych tekstów szczegółowym egiptologicznym komentarzem. W ocenie Taterki to ich brak przy publikacji wielu innych autorów antycznych dotyczących starożytnego Egiptu jest ich zasadniczą wadą zwłaszcza w obliczu \"znaczącego rozwoju zarówno polskiej, jak i światowej egiptologii\". Jednocześnie też nieco enigmatyczne sformułowania właśnie dzięki komentarzowi stają się jasne dla osoby, która nie jest specjalistą w danej dziedzinie.

Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego UAM w Poznaniu w serii Rhomaioi.

Również w tym roku ukazały się w tłumaczeniu tego samego naukowca \"Opowieści znad Nilu. Opowiadania z okresu Średniego Państwa\" - to przekłady staroegipskich tekstów literackich. Tym samym w ostatnim czasie znacząco poszerzył się zasób tekstów źródłowych na temat kultury i dziejów Egiptu dostępnych w języku polskim i jednocześnie opatrzonych merytorycznym komentarzem egiptologa. Obie pozycje z pewnością wejdą na stałe do kanonu lektur studentów archeologii śródziemnomorskiej oraz pasjonatów kraju faraonów.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ ekr/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Zapisz się na newsletter
Copyright © Fundacja PAP 2024