Trwają prace nad europeizacją prawa prywatnego

„Odległym i obecnie trudno osiągalnym celem harmonizacji prawa prywatnego w UE jest powstanie jednego wspólnego europejskiego kodeksu cywilnego. Oznaczałoby to, że obywatele UE podlegaliby takiemu samemu wspólnemu prawu cywilnemu bez względu na miejsce swojego zamieszkania. Milowym krokiem w tym kierunku jest akademicki wspólny system odniesienia, który dobrze wykorzystany może spełnić wiele ważnych funkcji i stać się między innymi wzorcem dla reform kodyfikacji narodowych” – tłumaczy PAP prof. dr Arkadiusz Wudarski, który prowadzi badania z zakresu europejskiej komparatystyki prawa.

W zakresie badań naukowych profesor Wudarski współpracuje z profesorem Christianem von Barem, inicjatorem i jednym z głównych autorów wspólnego systemu odniesienia, będącego modelową akademicką kodyfikacją europejskiego prawa majątkowego. Jak zaznacza, europejski kodeks cywilny to swoiste marzenie naukowców, ale jednocześnie bardzo kontrowersyjne przedsięwzięcie. Nie ma bowiem w Europie konsensusu w sprawie odejścia od kodeksów narodowych.

„Prawo cywilne to materia żywotnie dotykająca każdego z nas – to prawo rodzinne, prawo umów, spadkowe, rzeczowe. Mamy z nim do czynienia na co dzień. Problemy, jakie pojawiają się w Polsce, Niemczech czy w Hiszpanii są takie same, jednak stosowane rozwiązania się różnią. Tymczasem prawo ma służyć społeczeństwu i ułatwiać życie, a rolą prawników jest jego jak najlepsze dostosowanie do zmieniającej się rzeczywistości. Dążenie do harmonizacji prawa ma zatem ułatwić nam funkcjonowanie w integrującej się Europie" – mówi profesor Wudarski.

W POSZUKIWANIU WSPÓLNEGO SYSTEMU ODNIESIENIA

Uczeni podejmują próby zbliżenia narodowych porządków prawnych. Zdaniem prof. Wudarskiego, przełomowym osiągnięciem w tym zakresie jest akademicki projekt „Wspólnego Systemu Odniesienia” (Draft Comon Frame of Reference) przygotowany pod kierunkiem prof. von Bara. Jest to modelowy zbiór przepisów prawa majątkowego w Europie. Wspólny System Odniesienia ma wymiar naukowy, praktyczny i wzorcowy dla krajów członkowskich i stanowi zwieńczenie ponad 20 lat pracy wielu uczonych z całej Europy. Choć jego funkcja i znaczenie praktyczne jest ciągle sprawą otwartą, to już teraz korzysta się z niego na przykład przy reformie kodyfikacji krajowych.

"Idea europejskiego kodeksu cywilnego na dobre zagościła w umysłach prawników – naukowców, stała się motorem napędowym wielu cennych projektów, niezliczonej już ilości publikacji naukowych i od kilku lat jest przewodnim tematem dyskursu naukowego na całym świecie. Trudno przecenić ponadczasową wartość naukową tej inicjatywy" – przekonuje rozmówca PAP.

Pasją naukową profesora jest komparatystyka prawa prywatnego, a więc porównywanie i analiza instytucji prawnych oraz rozwiązywanie związanych z nimi problemów przez pryzmat ich funkcjonowania w innych systemach prawnych.

„Czerpanie z doświadczeń innych krajów znacząco podnosi jakość badań oraz wzbogaca dyskurs naukowy pozwalając przenieść go na nową, ponadnarodową płaszczyznę. Wykorzystanie wyników badań uzyskanych dzięki komparatystycznej analizie prawa ułatwia wypracowanie wspólnych rozwiązań dla Europy, a na płaszczyźnie krajowej pozwala często unikać +wyważania otwartych drzwi+. Przyspiesza to proces tworzenia prawa i znacznie poprawia jego jakość” - wyjaśnia prof. Wudarski.

Zauważa, że wyniki badań z zakresu fizyki czy chemii przed ich powszechnym wykorzystaniem są poddawane wielokrotnym testom laboratoryjnym, natomiast wyniki pracy prawników, kiedy stają się obowiązującym prawem, odczuwa całe społeczeństwo.

„Jest to więc ogromna odpowiedzialność. Tym bardziej warto skorzystać z doświadczeń innych krajów, aby ustrzec społeczeństwo przed wadliwymi rozwiązaniami prawnymi. W tym kontekście komparatystyka prawa ma szczególnie duże znaczenie praktyczne. Pamiętać przy tym zawsze należy o specyfice i odmiennościach każdego systemu prawa. Uzasadnia to bardzo ostrożne podejście do przejmowania obcych rozwiązań bez zbadania ich funkcjonowania w szerszym kontekście prawnym i społecznym” – mówi uczony.

MIĘDZYNARODOWA KARIERA PRZY WSPARCIU RODZIMEJ UCZELNI

Profesor Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie i Europejskiego Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie w Niemczech współpracuje także z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, który jest strategicznym partnerem Viadriny, a także z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach, Uniwersytetem Ekonomicznym w Wiedniu oraz Uniwersytetem w Osnabrück. Był m.in. stypendystą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP), Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej (FWPN) oraz Fundacji im. Alexandra von Humboldta (AvH). Jest autorem licznych prac naukowych, recenzji oraz przekładów naukowych, w większości z zakresu prawa prywatnego. Pracę doktorską obronił na Uniwersytecie w Hamburgu, gdzie prowadził porównywał prawo polskie i niemieckie.

Obecnie prowadzi badania dotyczące funkcjonowania i wykorzystania rejestrów nieruchomości w Europie. Wyniki badań umożliwią szersze ujęcie funkcji i zasad ksiąg wieczystych, pozwolą na ich lepsze zrozumienie i wykorzystanie, a także uświadomią ich znaczenie w transgranicznym obrocie gospodarczym. Badania wskażą również istniejące konflikty interesów i kolizje norm prawnych, będą jednocześnie próbą ich rozwiązania.

Mimo zatrudnienia w Niemczech Arkadiusz Wudarski pozostaje wierny swojej polskiej Alma Mater, gdzie od lat realizuje szereg projektów naukowych. Akademia im. Jana Długosza powołała go w 2010 roku na stanowisko profesora nadzwyczajnego.

Z inicjatywy prof. Wudarskiego prowadzone są między innymi regularne wykłady on-line z Uniwersytetu w Osnabrück dla studentów i pracowników naukowych Instytutu Administracji. Od 2010 r. w projekcie bierze udział Europejski Uniwersytet Viadrina we Frankfurcie nad Odrą oraz prawnicy z różnych innych ośrodków naukowych, w tym z Niemiec, Anglii, Portugalii, USA oraz Wielkiej Brytanii. W Częstochowie regularnie goszczą też zagraniczni profesorowie wizytujący.

Naukowiec utworzył w Akademii zespół badawczy ds. europejskiego prawa prywatnego i porównawczego. Wśród głównych zadań zespołu jest wspieranie młodych naukowców poprzez umożliwienie im współpracy międzynarodowej oraz udział w projektach europejskich i badaniach naukowych z wiodącymi ośrodkami zagranicznymi. Grupa bierze udział w konferencjach międzynarodowych, aplikuje o granty, organizuje sympozja naukowe, wykłady gościnne oraz realizuje własne badania naukowe. Pracownia zespołu posiada najnowszej generacji sprzęt multimedialny, w tym sprzęt do telekonferencji oraz tłumaczeń symultanicznych. Wyposażenie pracowni zostało sfinansowane przy wsparciu Akademii przez Fundację im. Alexandra von Humboldta, w ramach grantu powrotnego humboldczyka – prof. Wudarskiego. Uroczystego otwarcia pracowni dokonał w marcu br. konsul generalny Republiki Federalnej Niemiec – dr Gottfried Zeitz.

„Naukę, szczególnie w zakresie nauk humanistycznych, można uprawiać na wysokim poziomie również w małych ośrodkach akademickich. Nie potrzeba do tego wielkich laboratoriów i nakładów finansowych. Wystarczy postawić na młodych ambitnych ludzi i stworzyć im możliwości rozwoju naukowego. Mimo tego optymizmu trzeba przyznać, że jest to jednak ogromne wyzwanie, które wymaga żmudnej pracy u podstaw, czasu i dużej determinacji. Głęboko wierzę, że praca ta przyniesie wymiernie efekty w przyszłości” – podsumowuje rozmówca PAP.

PAP – Nauka w Polsce, Karolina Olszewska

ula/bsz