Słowik rdzawy. Fot. Cezary Korkosz
Co się stanie, gdy w jednym miejscu znajdą się dwa spokrewnione ze sobą gatunki? Bezwzględna walka, współistnienie czy schodzenie sobie z drogi? Okazuje się, że spora część dwóch bliskich sobie gatunków słowików preferuje to ostatnie rozwiązanie.
W jaki sposób konkurencja wpływa na wybór siedlisk u zwierząt? - to zagadnienie wzięła pod lupę międzynarodowa grupa naukowców z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i z Uniwersytetu Karola w Pradze (Czechy). Wyniki przeprowadzonej przez nią analizy zostały opublikowane w piśmie "Journal of Animal Ecology".
Jak tłumaczy w rozmowie z PAP jeden z autorów artykułu, dr hab. Lechosław Kuczyński z UAM, nie znamy jeszcze dobrze mechanizmów odpowiedzialnych za różnicowanie nisz ekologicznych u konkurujących gatunków. Dlaczego tak jest? Większość badań skupia się bowiem na różnicach pomiędzy obszarami wspólnego występowania gatunków - a obszarami, na których każdy z gatunków występuje oddzielnie.
Tymczasem w strefie współwystępowania (tzw. strefie sympatrycznej) znaleźć możemy zarówno miejsca zajmowane równocześnie przez oba gatunki - lub tylko przez jeden z nich. "To daje do myślenia: dlaczego taki wzorzec powstaje?" - opowiada dr Kuczyński.
Obiektem badań były dwa blisko spokrewnione gatunki ptaków: słowik rdzawy (Luscinia megarhynchos) oraz słowik szary (Luscinia luscinia). Gatunki te rozdzieliły się ok. 1,8 mln lat temu, we wczesnym plejstocenie. Obecnie współwystępują one w strefie rozciągającej się od Danii przez Niemcy, Polskę, Ukrainę i Węgry aż do Morza Czarnego.
"Oba gatunki słowików pod względem budowy są niemal identyczne" - podkreśla dr Kuczyński. - "Różnią się śpiewem, niemniej jego fragmenty są często kopiowane i na terenach występowania sympatrycznego można spotkać śpiew mieszany. Udokumentowana została sporadyczna hybrydyzacja, co wskazuje, że bariery rozrodcze u tych gatunków nie są kompletne. Oba gatunki słowików preferują te same siedliska gęstych krzewów, głównie w wilgotnych miejscach, a ich terytoria występują często w bliskim sąsiedztwie".
Jak się jednak okazało, konkurencja pomiędzy tymi gatunkami wyraźnie wpływa na wybór siedlisk. W obszarach współwystępowania, kiedy do gry wchodzi sąsiad, preferencje gatunków się różnicują.
"Słowików rdzawych było więcej na suchych i ciepłych stanowiskach z niskim udziałem pastwisk, a słowików szarych - dokładnie odwrotnie. Wydaje się, że oba gatunki, unikając współzawodnictwa, +uciekają+ do środowisk unikanych przez konkurenta" - stwierdza dr Kuczyński.
Nie oznacza to jednak, że słowiki wyróżniają się pacyfistycznym nastawieniem. "Słowiki potrafią wchodzić w bezpośrednie interakcje. Agresywne zachowania są jednak bardzo kosztowne, pochłaniają dużo czasu i energii" - tłumaczy badacz.
"Wydaje się, że dla niektórych osobników koszty takiej konkurencji są zbyt duże, dlatego wolą ustąpić pola - taką przynajmniej mamy hipotezę" - mówi dr Kuczyński. "Możliwe, że jest to więc kwestia pewnej optymalizacji - zwłaszcza, że część osobników podejmuje tę konkurencję, a inne starają się jej unikać. Być może zależy to od kondycji czy dostosowania poszczególnych osobników" - dodaje.
Badacz podkreśla, że analiza była możliwa dzięki danym, gromadzonym przez kilkuset ornitologów-wolontariuszy w ramach działającego od 2000 roku Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych w Polsce.
"Współczesna nauka, zwłaszcza jeżeli chodzi o nauki przyrodnicze, może bardzo zyskać dzięki korzystaniu z zasobów społecznych" - ocenia dr Kuczyński. "Jest wielu ludzi, dla których kontakt z naturą i codzienne obserwacje przyrodnicze są hobby i sposobem na życie. Dzięki pracy wykwalifikowanych wolontariuszy wiemy dziś o wiele więcej o krajowych zasobach i stanie naszej przyrody. Co więcej, jak pokazuje przykład naszych badań, dane pozyskane dzięki społecznemu zaangażowaniu mogą mieć też olbrzymią wartość naukową" - podsumowuje.
PAP - Nauka w Polsce, Katarzyna Florencka
kflo/ zan/
Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.
