Projekt ustawy o Funduszu Nauki Polskiej po konsultacjach publicznych

Przygotowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) projekt ustawy zamieszczono na stronach Rządowego Centrum Legislacji na początku sierpnia.

Zgodnie z zapisami projektu, z Funduszu, który ma powstać w Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK), finansowana będzie nowatorska formuła współpracy naukowej: wirtualny instytut badawczy (WIB). Fundusz zostanie dofinansowany przez BGK kwotą 500 mln zł, pochodzącą z obniżenia funduszu statutowego BGK.

Jak tłumaczył na początku września w rozmowie z PAP wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego Piotr Dardziński, wirtualne instytuty badawcze mają pozwolić "wykorzystać rozproszony potencjał wybitnych naukowców bez konieczności finansowania twardej infrastruktury". Środki z Funduszu mają zostać przeznaczone bezpośrednio na konkursy dla zespołów naukowych tworzonych przez uczonych z różnych ośrodków badawczych. Taka formuła finansowania ma pomóc w finansowaniu badań zorientowanych na komercjalizację, ważnych dla realizacji strategii rozwoju państwa.

Konsultacje publiczne projektu ustawy zakończyły się 30 sierpnia.

Jak wynika z opublikowanego na stronach RCL zestawienia uwag do projektu, na podobieństwo nazwy funduszu i jej skrótu do działającej od niemal 30 lat Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP) zwracały uwagę: Komitet Polityki Naukowej, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej oraz Narodowe Centrum Nauki. W związku z tym proponowały zmianę nazwy.

MNiSW uwzględniło te uwagi i postanowiło zmienić nazwę Funduszu na "Fundusz Polskiej Nauki".

Resort nauki zdecydował się również uwzględnić uwagi postulujące doprecyzowanie części przepisów. Wprowadzono m.in. przepis zakładający półroczną sprawozdawczość realizacji planu finansowego Funduszu.

Duże zastrzeżenia do projektu ustawy zgłosił natomiast Bank Gospodarstwa Krajowego - instytucja, w której ma powstać Fundusz.

BGK postulował m.in., aby powstający Fundusz jako "fundusz przepływowy" zasilony był środkami pochodzącymi z budżetu państwa. Według projektu ustawy, Fundusz ma zostać zasilony kwotą 500 mln zł, pochodzącą z obniżenia funduszu statutowego BGK.

BGK wskazał, że w kontekście przewidywanej w projekcie ustawy możliwości zasilania Funduszu środkami o charakterze dłużnym, tj. kredytami i pożyczkami zaciąganymi przez BGK oraz emisją obligacji przez Bank na rzecz Funduszu, "brak w ustawie wskazania stałych źródeł wpływów Funduszu zapewniających możliwość późniejszej obsługi zaciąganego przez BGK zadłużenia". Ponadto BGK zasugerował, by zapewnić dla działalności Funduszu niezależnych od budżetu państwa "stałych źródeł zasileń, czego efektem byłoby nie tyko zapewnienie dopływu środków na realizację zadań Funduszu, ale również utrudnienie lub wykluczenie możliwości zaliczenia środków Funduszu do długu publicznego".

Odnosząc się do tych uwag, projektodawca podkreślił, że przez 10 lat nie będą wykorzystywane żadne dodatkowe mechanizmy dokapitalizowania Funduszu realizowane przez BGK.

BGK zaproponował również, by z projektu usunąć przepisy zmieniające ustawę o BGK. Projekt przewiduje bowiem zmiany w ustawie z dnia 14 marca 2003 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego, dotyczące głównie składu Rady Nadzorczej i Zarządu. "Trwają prace nad treścią nowej ustawy o BGK. W projekcie tym mają się znaleźć zapisy dotyczące trybu podejmowania decyzji przez Bank - w szczególności - podkreślające brak wpływu instytucji administracji publicznej, w tym rządu, na kształtowanie składu organów BGK i zapewniające ich niezależność w podejmowaniu decyzji" - tak m.in. uzasadniał swoje postulaty BGK.

Bank wskazał przy tym, że nawet w obecnie obowiązującej ustawie o BGK "podział kompetencji i zadań pomiędzy członków Zarządu i Rady Nadzorczej zapewnia sprawne nadzorowanie działań sześciu funduszy przepływowych o łącznej wartości ponad 50 mld zł". "Zatem zbędne byłyby jakiekolwiek zmiany w tym zakresie skutkujące również nieuzasadnionym zwiększeniem kosztów działalności Banku" - podsumowano.

Odpowiadając na te uwagi, resort nauki zaznaczył, że "wprowadzenie przedstawiciela ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki ma na celu zapewnienie odpowiedniej realizacji zadań związanych ze wspieraniem działalności naukowej". Według resortu zakres współpracy między BGK a MNiSW ulegnie znacznemu zwiększeniu po wejściu w życie (1 października 2018 r. - przyp. PAP) ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tzw. Konstytucja dla Nauki). Ministerstwo przypomniało również, że środki na realizację zadań związanych z finansowaniem badań naukowych zostały przekazane z budżetu państwa do BGK w 2017 r. "Taki sposób postępowania został zaakceptowany w rozmowach między stroną rządową a BGK" - podkreśliło MNiSW.

BGK ocenił też, że "pomniejszenie funduszu statutowego BGK ma wpływ na obniżenie limitów koncentracji zaangażowania i tym samym na spadek wartości wskaźników adekwatności kapitałowej". To z kolei – jak wyjaśniał Bank - uniemożliwia finansowanie przez BGK dużych i bardzo chłonnych kapitałowo projektów realizowanych w szczególności w ramach Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju.

"Mając na uwadze powyżej wskazane okoliczności nie rekomendujemy kontynuowania prac nad projektem ustawy w obecnym kształcie" - podsumował swoje uwagi BGK.

MNiSW podkreśliło zaś, że środki przeznaczone na stworzenie Funduszu zostały przekazane do BGK z budżetu państwa, specjalnie na ten cel. "Działanie takie zostało uzgodnione pomiędzy Kancelarią Prezesa Rady Ministrów, Ministrem Finansów, Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz BGK" - wyjaśnił resort.

Na prośbę PAP, resort doprecyzował, że w nowelizacji ustawy budżetowej na rok 2017 z 9 listopada 2017 r. "wprowadzone zostały zmiany na rok 2017 w części 19 – Budżet, finanse publiczne i instytucje finansowe, dział 758 – Rozliczenia różne, rozdział 75810 – Uzupełnienie funduszy statutowych banków i innych instytucji finansowych, polegające na zwiększeniu planu wydatków majątkowych o kwotę 1.500.000 tys. zł. Zwiększenie wydatków wystąpiło w zakresie dokapitalizowania Banku Gospodarstwa Krajowego uwzględniające rozwój obecnej działalności Banku oraz potencjalne nowe inicjatywy z udziałem BGK w obszarze finansowania kapitałowego w zakresie rozwoju infrastruktury oraz badań naukowych."

"Wskazana w opublikowanym na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekcie ustawy o wspieraniu działalności naukowej z Funduszu Nauki Polskiej kwota 500.000 tys. zł jest prawidłowa" - dodało MNiSW.

We wrześniu Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego deklarowało, że chce, aby projekt ustawy trafił pod obrady Rady Ministrów pod koniec października br., a w listopadzie znalazł się w Sejmie. Ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2019 roku.

PAP - Nauka w Polsce

autorka: Katarzyna Florencka

kflo/ agt/