Nauka dla Społeczeństwa

29.03.2024
PL EN
23.07.2013 aktualizacja 23.07.2013

Dr Agnieszka Muc „Śmierć i pogrzeb w chrześcijańskim Egipcie (IV-VIII w.)”

Dawny Egipt kojarzony jest najczęściej z piramidami i mumiami. Mało miejsca w powszechnej świadomości zajmuje wiedza o kilkusetletnim epizodzie kwitnącego chrześcijaństwa w tym kraju, zakończonego najazdem arabskim. Polska badaczka poświęciła książkę szczególnemu, funeralnemu zagadnieniu dotyczącemu Egiptu epoki koptyjskiej.

Układ książki jest prosty. Autorka, zgodnie z podtytułem publikacji, podzieliła ją na dwie zasadnicze części: „źródła literackie” i „źródła archeologiczne”. Całość poprzedzona jest wprowadzeniem w tematykę – genezę i kontekst obyczajów pogrzebowych egipskich chrześcijan w okresie wczesnego średniowiecza.

Dotychczas brak w naukowej literaturze podobnego, całościowego opracowania – autorzy podejmowali podobne zagadnienia w dość ogólny sposób. Oprócz prezentacji zwyczajów związanych z pochówkiem w tym okresie, autorka postanowiła również sprawdzić, czy niektóre z nich były związane z praktykami rodem ze starożytnego Egiptu. „Zdając sobie sprawę z tego, że w okresie, którego dotyczy rozprawa, przeważająca część ludności zamieszkującej ów kraj to Koptowie, a więc potomkowie i spadkobiercy starożytnych Egipcjan, mamy prawo oczekiwać, iż w jakimś stopniu dawne tradycje i przekonania, podtrzymywane przecież przez kilka tysięcy lat, mogą dojść do głosu nawet mimo przyjęcia chrześcijaństwa” – pisze we wstępie dr Muc.

Dzięki warsztatowi archeologa i historyka, autorka potrafi spojrzeć na problem całościowo. Zdaje sobie bowiem sprawę ze słabych i mocnych stron obu nauk. Wylicza przykładowo, że nie wszystkie działania dotyczące pogrzebu pozostawiają po sobie ślad materialny – tu archeologia nie jest w stanie wiele wnieść. Ale teksty w postaci zachowanej liturgii żałobnej, wyjaśniającej np. jak długo trwało czuwanie przy zwłokach, które stanowią obiekt zainteresowania historyka, rzucają światło na temat. Jednak zdaniem autorki czasem narzędzia archeologa bywają niezastąpione.

Badaczka przeanalizowała imponującą liczbę źródeł pisanych w postaci tekstów hagiograficznych – żywotów czołowych postaci egipskiego monastycyzmu, akt męczenników, apokryfów. Natomiast w drugiej części skupiła się na 17 stanowiskach archeologicznych. Mimo trudności badaczce udało się zrekonstruować bieg wydarzeń po śmierci członka społeczności. Niestety większość przekazów pisanych skupia się na zmarłych pochodzących ze środowiska monastycznego, dlatego nie można przekładać danych dotyczących pochówków wprost na osoby świeckie. W podsumowaniu badaczka wskazuje na fakt niedostatecznej ilości danych do analizy. Wynika to ze stanu i priorytetu badań innych naukowców.

Praca spotkała się z uznaniem wybitnego specjalisty prof. dr. hab. Joachima Śliwy z Instytutu Archeologii UJ. We fragmencie jego recenzji czytamy: „W opracowaniu tym autorka postanowiła prześledzić całokształt zagadnień związanych z chrześcijańskim obrządkiem pogrzebowym w Egipcie w okresie od IV do VIII wieku. Podejmując temat, miała świadomość, że wkracza w obszary dość skomplikowane, które nie doczekały się jednak do tej pory jednolitego, szerzej zakrojonego opracowania. (...) Starannie omawiając zebrany materiał, zachowując krytyczny stosunek do ustaleń swych poprzedników, autorka przygotowała wyczerpujące opracowanie, którego brak od dawna można było odczuć w literaturze przedmiotu”.

***

Autorka jest z wykształcenia archeologiem i historykiem. Ukończyła Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Wydział Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, gdzie w 2010 r. uzyskała stopień doktora. Jej zainteresowania badawcze są związane przede wszystkim z historią i kulturą chrześcijańskiego Egiptu i Bliskiego Wschodu. Tej tematyce poświęcone są jej publikacje, m.in. poprzednia książka „Architektura monastyczna na terenie Egiptu” (Nomos 2008). Obecna publikacja otrzymała dofinansowanie od Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Zapisz się na newsletter
Copyright © Fundacja PAP 2024