Okrzemki i otwornice zdradzą przeszłość Bałtyku

"Bałtyk należy do najbardziej zanieczyszczonych akwenów morskich na świecie. To specyficzne morze, prawie zamknięte, z bardzo wąskim połączeniem z Oceanem Atlantyckim, jest bardzo wrażliwe na wszelkie wpływy działalności ludzkiej. W zlewni Bałtyku, czyli na wszystkich terenach, z których spływa woda do morza, zamieszkuje prawie 90 milionów ludzi, co powoduje, że to niewielkie morze jest pod ciągłą presją antropogeniczną" - tłumaczy Marcin Wroniecki z Zakładu Paleooceanologii Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Szczecińskiego.

Wszystko, co dostanie się do morza, spływając z lądu lub opadając z deszczem, pozostaje w Bałtyku przez bardzo długi czas, gdyż przez wąskie i płytkie Cieśniny Duńskie wody morskie wymieniają się niezwykle trudno. Według szacunków, całkowita wymiana wód w Bałtyku zajmuje od 25 do 30 lat.

Naukowcy od wielu lat próbują znaleźć sposób na powstrzymanie zmian zachodzących w ekosystemach Bałtyku. Jednak, aby móc właściwie ocenić tempo zmian i ich skalę oraz dobrze prognozować, jakie skutki przyniosą działania mające na celu powstrzymanie degradacji środowiska bałtyckiego, należy uwzględnić jeszcze jeden ważny czynnik – wpływ naturalnych zmian klimatycznych. "Globalne ocieplenie i wzrost temperatury wód powierzchniowych pogłębia problemy tego morza, zwiększa produkcję fitoplanktonu, w tym sinic i powoduje jeszcze większe przeżyźnienie wód. Opadające szczątki rozkładają się przy dnie, co w efekcie powoduje we wszystkich głębiach bałtyckich powstawanie stref pozbawionych tlenu, często z trującym siarkowodorem" – tłumaczy Wroniecki.

Zmiany klimatyczne - podkreślają specjaliści z Uniwersytetu Szczecińskiego - zachodzą od zawsze. Klimat na przemian ociepla się lub ochładza, a okresy gwałtownego ocieplania pojawiały się także przed czasem, kiedy człowiek zaczął masowo emitować gazy cieplarniane do atmosfery. Wszelkie działania ochronne i ich prognozowane skutki muszą uwzględniać naturalną zmienność klimatu, aby prognozy mogły być wiarygodne. Dlatego naukowcy z Zakładu Geologii i Paleogeografii Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Szczecińskiego chcą zrekonstruować warunki klimatyczne powodujące zmiany w ekosystemach wschodniej części Morza Północnego, cieśnin Skagerrak i Kattegat oraz Morza Bałtyckiego. Ich projekt badawczy ma umożliwić rozpoznanie głównych czynników, które kształtowały klimat i środowisko naturalne Morza Bałtyckiego w okresie ostatnich 6 tysięcy lat.

Naukowcy bardzo dokładnie przeanalizują naturalne archiwum, jakim są osady pobrane z dna morskiego w postaci kilkumetrowych rdzeni. Pobiorą je ze wschodniej części Morza Północnego, cieśnin Skagerrak i Kattegat oraz części Morza Bałtyckiego: Basenu Arkońskiego, Bornholmskiego i Zatoki Gdańskiej. Na podstawie mikroskamieniałości: okrzemek i otwornic (jednokomórkowych morskich organizmów) oraz związków chemicznych zawartych w osadach zrekonstruują z dużą dokładnością dawne środowiska.

W trakcie badań przetestują kilka hipotez. "Po pierwsze – czy stan Morza Północnego i Północnego Atlantyku ma duży wpływ na ilość dobrze natlenionych wód o pełnomorskim zasoleniu, które dostają się do Bałtyku przez Cieśniny Duńskie i zmniejszają niedobory tlenu w głębiach bałtyckich, po drugie – czy nawet niewielkie zmiany dotyczące stanu Północnego Atlantyku mogą powodować duże zmiany w Morzu Bałtyckim i po trzecie – czy zmiany warunków oceanicznych wschodniej części Morza Północnego i Północnego Atlantyku oraz Bałtyku powodowane są przez te same czynniki" – tłumaczy Marcin Wroniecki.

Projekt potrwa do grudnia 2016 roku i będzie realizowany wspólnie z Uni Research AS z Bergen w Norwegii. Naukowcy z Polski zajmą się analizą okrzemek, geochemią oraz otwornicami. Strona norweska zbada otwornice, zajmie się geochemią oraz przeprowadzi szkolenia dla doktorantów zatrudnionych w projekcie. W ramach projektu planowana jest też współpraca z ośrodkami naukowymi zajmującymi się badaniem zmian klimatycznych: Instytutem Badań Bałtyku (IOW) w Warnemunde w Niemczech i Uniwersytetem w Edynburgu w Szkocji.

Na przeprowadzenie badań "Czynniki warunkujące zmiany klimatyczne środowiska morskiego w okresie środkowego i późnego holocenu – powiązania pomiędzy wschodnim Atlantykiem i Morzem Bałtyckim” Zakład Paleooceanologii oraz Zakład Geologii i Paleogeografii Wydziału Nauk o Ziemi US otrzymały blisko 4 mln zł z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Projektowi przyznano dofinansowanie w konkursie Core 2012 Call realizowanym w Programie Polsko-Norweskiej Współpracy Badawczej.

PAP - Nauka w Polsce

ekr/ agt/