Na Mazurach archeolodzy odkryli nieznane dotąd grodziska

O odkryciach poinformował PAP kierownik badań, prof. Zbigniew Kobyliński z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (UKSW).

Dzięki analizie numerycznego modelu terenu, uzyskanego z zastosowaniem urządzenia typu LiDAR, udało się odkryć trzy nieznane dotąd grodziska z wczesnej epoki żelaza. Są to niewielkie, podłużne w planie obiekty, usytuowane na naturalnych wzgórzach morenowych, których strome stoki zawierają ślady po fortyfikacjach w postaci trzech lub czterech niewysokich wałów ziemnych i fos. Dłuższa średnica wewnętrznego obszaru otoczonego wałami nie przekracza zwykle 30-40 m. Wielkość grodzisk u podstawy zewnętrznego wału wynosi maksymalnie 100 m.

Niewielkie rozmiary oraz znalezione we wnętrzach bruki kamienne i regularne w formie obszary pokryte fragmentami potłuczonych naczyń glinianych, popiołem i węglem drzewnym, jak również noszące ślady działania ognia koliste rowki usytuowane na zewnątrz grodzisk, sugerują wyraźnie kultowy, a nie obronny charakter założeń – uważają badacze. Zdaniem archeologów były to zapewne przestrzenie sakralne - miejsca odprawiania obrzędów o charakterze magiczno-religijnym, w których istotną rolę odgrywał ogień oraz rytualne tłuczenie naczyń.

Znalezisk dokonano w czasie realizacji projektu „Katalog grodzisk Warmii i Mazur”, finansowanego przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki. Badania realizowane od 2012 r. obejmują nie tylko zwiad lotniczy, ale również analizy źródeł kartograficznych i archiwaliów oraz wiercenia geologiczne. W przypadkach potwierdzonych grodzisk badacze rozpoczynają na ograniczoną skalę badania wykopaliskowe, zmierzające do ustalenia funkcji założeń i czasu powstania.

We współpracy z geologami i chemikami archeolodzy prowadzą również innowacyjne analizy mineralogiczne i fizyko-chemiczne fragmentów znalezionych naczyń ceramicznych, w tym zawartości w nich kwasów tłuszczowych. Dzięki badaniom prof. Joanny Kałużnej-Czaplińskiej z Politechniki Łódzkiej możliwe jest ustalenie rodzaju pokarmów przechowywanych niegdyś w naczyniach. Naukowcy wnikliwie przyglądają się także pozostałościom szczątków organicznych. Dokonują analizy gatunków drewna, owoców i nasion roślin. Na tej podstawie odtwarzają środowisko naturalne w czasach funkcjonowania badanych grodów.

Archeolodzy badają zagadnienie kompleksowo. Dlatego nie skupiają się tylko na samych grodziskach, ale też na ich otoczeniu. Współpracująca z nimi ekipa kierowana przez dr. hab. Andrzeja Pydyna prowadzi poszukiwania podwodne w sąsiadujących jeziorach. Dzięki temu odkryto m. in. pozostałości średniowiecznych przepraw mostowych na wyspy, na których położone są grodziska w Iławie i w Łodygowie.

„W ciągu pierwszych trzech lat realizacji projektu przebadaliśmy różnymi metodami 64 miejsca w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, z których 26 okazało się rzeczywistymi grodziskami. Niewiele jednak spośród nich pochodzi z czasów wczesnego średniowiecza, co nakazuje zweryfikować pogląd o osadnictwie grodowym Prusów w dobie przedkrzyżackiej” – stwierdza prof. Kobyliński.

Odkryte konstrukcje pochodzą z różnych okresów – z wczesnej epoki żelaza i z okresu średniowiecza aż po relikty murowanych obiektów z czasów krzyżackich.

Projekt „Katalog grodzisk Warmii i Mazur” realizowany jest przez Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego we współpracy z Instytutem Archeologii i Etnologii PAN. Badaniami terenowymi kierują m.in. dr Jacek Wysocki, dr Joanna Wawrzeniuk, dr Magdalena Żurek. W programie uczestniczą także specjaliści z innych uczelni i instytutów badawczych. W kolejnych latach badane będą grodziska w rejonie Ostródy, Ornety i Lidzbarka Warmińskiego. Rezultatem realizacji programu będą publikacje książkowe (do tej pory ukazał się pierwszy tom z planowanej serii wydawnictw) oraz geoportal internetowy. Corocznie organizowane są także konferencje naukowe prezentujące aktualne rezultaty badań. Kolejna konferencja planowana jest na listopad 2015 r. i odbędzie się w Iławie.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ jjj/