Nauka dla Społeczeństwa

28.03.2024
PL EN
03.12.2016 aktualizacja 03.12.2016

Tajemnice średniowiecznej ikonografii

Ze średniowiecza - nazywanego erą lub cywilizacją obrazu - wywodzi się wiele idei i instytucji cywilizacji zachodniej. Uniwersalny język obrazu pozwolił wyrazić nawet wyjątkowo złożone znaczenia. Prof. Piotr Skubiszewski, historyk sztuki i mediewista, bada, w jaki sposób narodził się, rozwijał i działał w średniowieczu język obrazu.

Publikacje prof. Piotra Skubiszewskiego przyczyniły się do lepszego zrozumienia funkcji obrazu w średniowieczu. Uczony opisał genezę artystyczną i mechanizmy języka obrazu średniowiecznego. Emerytowany prof. Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu w Poitiers wyjaśnił jego semantyczne funkcje w odniesieniu do zagadnień religijnych i politycznych.

W ikonografii chrześcijańskiej powstającej między III i V wiekiem naszej ery najważniejsze sposoby ukazywania boskości to symboliczny motyw krzyża i antropologiczne przedstawienie Chrystusa na tronie. Krzyż, początkowo uważany za znak haniebnej śmierci, został przekształcony w dowód triumfu Chrystusa nad śmiercią i stał się atrybutem zwycięskich cesarzy. Wykazał, jak złożoną doktrynalną zawartość przedstawienia Chrystusa tronującego wywiedziono z Biblii i z liturgii.

Badacz odnosił się też do artystycznych tradycji plemion germańskich, celtyckich i słowiańskich. W monografii L\'arte europea dal VI al IX secolo pokazał, jak tradycje te splatały się z dziedzictwem dawnej sztuki i z wierzeniami chrześcijańskimi, aby stworzyć podwaliny tego, co zostało nazwane sztuką średniowieczną.

Prof. Skubiszewski zbadał semantykę, czyli znaczenie pojedynczych formuł ikonograficznych i całych cykli obrazów. Szczególnie ważne są jego analizy przedstawień władzy - jej przedstawicieli i jej instytucji. Uczony apelował o uznanie obrazów za formę myślenia wizualnego, za autonomiczny wszechświat kierujący się własnymi prawami. Jego artykuł Ecclesia, Christianitas, Regnum et Sacerdotium dans l’art de Xe et XIe siècles: les idées et les structures des images’ często cytują historycy i historycy sztuki.

Według profesora, struktura obrazu determinuje jego znaczenie. Dlatego obraz nie może być zredukowany do biernej ilustracji doktryny, ale winien być postrzegany jako aktywne medium, a nawet jako czynny składnik liturgii. Takie podejście jest zgodne z ideą sprawczości rzeczy, popularną we współczesnych naukach humanistycznych.

Naukowiec badał różne gatunki artystyczne rozwijane od czasów wczesnochrześcijańskich do późnego średniowiecza, stosując różne podejścia metodologiczne. Jest znawcą złotnictwa średniowiecznego i rzeźby późnośredniowiecznej, w szczególności dzieł Wita Stwosza.

Średniowiecznym obrazom często towarzyszą ilustrowane książki lub naczynia liturgiczne zdobione grawerowanymi napisami. Profesor zaznaczał, że język obrazu zawsze należy konfrontować z językiem werbalnym liturgii, Biblii lub poezji. Przesłanie obrazów wyrażone języku wizualnym, nie może być w pełni odebrane bez odniesienia do różnych źródeł pisanych.

Dużo uwagi prof. Piotr Skubiszewski poświęcił współpracy intelektualisty i artysty owocującej wyjątkowymi dziełami. W pracy „L’intellectuel et l\'artiste face à l\'oeuvre à l\'époque Romane" badał granice autonomicznej sfery sztuki i złożone relacje między patronami, uczonymi, wykształconymi duchownymi i artystami biorącymi udział w kształtowaniu najbardziej erudycyjnych programów ikonograficznych.

Prof. Piotr Skubiszewski bada zagadnienia, które stały się istotne we współczesnych naukach humanistycznych po "zwrocie ikonicznym". Pojęcie to oznacza tendencję uwypuklającą znaczenie obrazu i przesunięcie akcentu kulturowego na sferę wizualną, jakie towarzyszy m.in. upowszechnianiu się telewizji i Internetu.

***

Piotr Skubiszewski rozpoczął swoją karierę akademicką w Poznaniu i w Poitiers. Habilitował się na Uniwersytecie Poznańskim. Pracował w Państwowym Instytucie Sztuki, a następnie w Polskiej Akademii Nauk (PAN).

Przez 34 lata (do 2001) roku pracował naukowo i kształcił studentów na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1970-1981 zajmował stanowisko dyrektora Instytutu Historii Sztuki UW, a w 1983 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Do 1999 r. był profesorem tytularnym Uniwersytetu w Poitiers (Centre d’Etudes Supérieures de Civilisation Médiévale). Obecnie jest emerytowanym profesorem obu tych uczelni.

Przewodniczył w latach 1991-1996 Komitetowi Nauk o Sztuce PAN, wciąż zasiada w tym komitecie, jest członkiem korespondentem PAN i członkiem rzeczywistym Akademii Europejskiej w Paryżu (Académie Européenne des Sciences, des Arts et des Lettres). Jest honorowym dyrektorem Cahiers de civilization médiévale i członkiem komitetów redakcyjnych wielu innych czasopism, jak Biuletyn Historii Sztuki, Gesta czy Arte medievale.

Prof. Piotr Skubiszewski otrzymał złoty medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Wyróżniono go także doktoratami honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu w Poitiers.

PAP – Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk

kol/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024