Wielojęzyczność – nieodłączny element globalnej rzeczywistości
Wielojęzyczność, choć nie jest zjawiskiem nowym, stała się nieodłącznym elementem współczesnej, globalnej rzeczywistości, na wszystkich kontynentach – pisze John C. Maher w swojej książce „Wielojęzyczność”.
„Połowa populacji naszej planety jest dwujęzyczna. W Europie to aż 56 proc. Co piąty mieszkaniec Stanów Zjednoczonych lub Kanady posługuje się w domu językiem innym niż angielski. 40 proc. wszystkich ludzi na świecie zna angielski i jeszcze jeden język” – czytamy.
„Wielojęzyczność nie jest już tylko cechą nielicznych jednostek, ale staje się coraz bardziej powszechna – i pożądana” – dodaje Maher.
A czym ona właściwie jest? „Multilingwizm (z łac. multus + lingua – wiele + języków) jest społeczną sytuacją, w której grupy lub społeczności oprócz języka narodowego lub standardowego komunikują się także z różną biegłością w innych językach”.
Jak zaznacza autor, aby być wielojęzycznym nie trzeba posługiwać się znanymi sobie językami po mistrzowsku. „Wielojęzyczność polega raczej na umiejętności przełączania się z jednego języka na drugi, w zależności od funkcji i kontekstu” – wskazuje.
Na temat wielojęzyczności John C. Maher – profesor lingwistyki na Międzynarodowym Uniwersytecie Chrześcijańskim w Tokio – patrzy z wielu stron: lingwistycznej, historycznej, kulturowej, socjologicznej.
Autor zadaje wiele pytań m.in.: jak doszło do tego, że na świecie jest tyle języków (a według podawanych przez niego szacunków jest ich 6,5-7 tys.); dlaczego wszyscy nie możemy mówić jednym językiem, takim jak angielski czy esperanto; co sprawia, że dana osoba jest dwujęzyczna albo jakie są losy zagrożonych języków.
Książka omawia nie tylko rolę języków w codziennym życiu (podróżach, pracy, w procesach migracji – w tym kontekście wielojęzyczność jest praktycznym narzędziem codziennego funkcjonowania), ale i ich rolę w kształtowaniu tożsamości narodowych i kulturowych.
„Niektórzy uważają, że posługiwanie się wieloma językami może prowadzić do utraty tożsamości. Jednak coraz więcej osób widzi w niej potencjał i wartości – wielojęzyczność staje się atutem. To narzędzie wzajemnego zrozumienia” – czytamy.
Wielojęzyczność jest istotną częścią życia ludzi na wszystkich kontynentach. Przykładowo, wiele państw ma przecież kilka języków urzędowych, a np. w RPA obowiązuje ich jedenaście. Co ciekawe, wielojęzyczność obejmuje też języki migowe – jest ich na świecie około trzystu, a każdy ma własną gramatykę i słownictwo.
Ponadto autor rozprawia się z kilkoma mitami. „Okazuje się, że jednym z najtrwalszych mitów jest mit wieży Babel, która zgodnie z powszechnymi interpretacjami ukazuje wielojęzyczność jako karę” – podaje.
Drugim mitem jest przekonanie, jakoby wspólny język miał powstrzymywać przemoc. „Gdy mówiący tym samym językiem są przeciwnikami politycznymi, nie oglądają się na lingwistyczną wspólnotę” – ripostuje. Jednocześnie jednak przyznaje, że oczywiście język może być pretekstem do krwawych konfliktów, ale nie jest to regułą.
Maher przywołuje też mit jakoby wielojęzyczność oznaczała wielokulturowość. „Bycie wielojęzycznym nie oznacza bycia wielokulturowym, podobnie jak posiadanie świadomości i wiedzy kulturowej nie implikuje automatycznie umiejętności językowych” – pisze.
W książce nie brakuje też opisów przykładów funkcjonowania rodzin wielojęzycznych, roli wielojęzyczności w procesie dorastania człowieka, a także rysu historycznego.
John C. Maher przekonuje, że wielojęzyczność służy ludziom. „Znajomość języka to coś więcej niż umiejętność. To złożone doświadczenie. Każdy mówca jest jednostkowym przykładem wszystkich ludzkich języków. Im więcej ich zna, tym lepiej radzi sobie z wielowymiarowością otaczającego go świata. (…) Nauka innego języka rozszerza horyzonty” – podkreśla autor.
John C. Maher jest profesorem lingwistyki na Międzynarodowym Uniwersytecie Chrześcijańskim w Tokio. Był wykładowcą studiów azjatyckich na Uniwersytecie w Edynburgu, wykładowcą British Council na Filipinach oraz starszym członkiem akademickim w St. Antony's College na Uniwersytecie Oksfordzkim.
Książkę przetłumaczyła Weronika Szubko-Sitarek, anglistka i językoznawczyni.
„Wielojęzyczność” to kolejny tytuł z serii „Krótkie wprowadzenie” autorstwa ekspertów skupionych wokół Uniwersytetu Oksfordzkiego, wydawanej przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Książki te – krótkie, zwięzłe i poręcznego formatu – przybliżają aktualną wiedzę na temat ważnych współcześnie zagadnień – od kultury, religii, historii przez nauki przyrodnicze po technikę.
Agnieszka Kliks-Pudlik
