"HCV zajmujemy się od 2002 roku - powiedziała PAP prof. dr hab. Krystyna Bieńkowska-Szewczyk z KWM Wydziału Biotechnologii UG. - Do programu HEPACIVAC przystąpiliśmy w 2007 roku".

Koordynatorem projektu jest Riccardo Cortese z Ceinge Biotecnologie Avanzate Scarl we Włoszech. Uczestniczą w nim Włosi, Holendrzy, Belgowie, Brytyjczycy, Niemcy, Polacy, a nawet Egipcjanie. Celem HEPACIVAC jest jednoczesne przebadanie drogą testów laboratoryjnych i prób klinicznych dwóch rodzajów szczepionek przeciwko wirusowi HCV: zapobiegawczej i terapeutycznej. Unia Europejska przeznaczyła na ten projekt 8.800.000 euro.

Polską częścią HEPACIVAC kieruje prof. dr hab. Krystyna Bieńkowska-Szewczyk.

"Potrzebujemy jednej szczepionki, która będzie chronić przed zakażeniem i drugiej, która wzmocni odporność u już chorujących osób" - mówi prof. Bieńkowska-Szewczyk.

Wirus HCV ma zaledwie 50 nm. U około 80 proc. zakażonych powoduje chroniczne zapalenie wątroby. W dodatku działa podstępnie. 96 proc. zakażonych nie wie, że zakaziło się tym wirusem. Problemy zdrowotne, które budzą zainteresowanie, pojawiają się dopiero po 5 - 35 latach. Może to być np. wodobrzusze, żylaki i krwawienia z przełyku, żółtaczka, zaburzenia krzepliwości krwi, czy śpiączka wątrobowa.

Aby pacjent mógł się przekonać, czy zakaził się HCV wystarczy, że zrobi na początek test serologiczny: antyHCV. Przy dodatnim wyniku, konieczny jest kolejny test, który sprawdzi, czy w organizmie są tylko przeciwciała, pozostałe po kontakcie z wirusem, czy też jest tam sam wirus, który może wywołać infekcję.

Ponieważ lepiej zapobiegać niż leczyć, zdaniem pani profesor testy powinny być w Polsce bardziej dostępne, tak aby można było je zrobić w szpitalu czy klinice przed zabiegiem inwazyjnym.

HCV można się zarazić wszędzie tam, gdzie jest kontakt z krwią np. w czasie zabiegów medycznych typu pobieranie i transfuzja krwi, zabiegów operacyjnych, stomatologicznych, zastrzyków, dializ, a także brania dożylnie narkotyków, robienia sobie tatuażu, zabiegów akupunktury, wizyt u fryzjera (zranienie brzytwą czy nożyczkami), przekłuwania uszu, czy bójek.

Szacuje się, że ok. 270-300 mln. ludzi na świecie jest zarażonych hepatitis C. "Całoroczna terapia jednego pacjenta kosztuje 10 - 20 tys. euro" - mówi prof. Bieńkowska-Szewczyk. W dodatku ciągle jest niewystarczająco skuteczna, szczególnie w przypadku genotypu 1 wirusa, który szczególnie często występuje w Europie i w USA.

Praca nad szczepionką przeciw HCV nie jest łatwa. Duża zmienność wirusa, który ma 6 genotypów i ponad 50 podtypów nie pozwoliła do tej pory stworzyć szczepionki zabezpieczającej przed wszystkimi tymi formami. Zdaniem pani profesor HCV ma podobnie dużą zmienność jak wirus HIV, przy czym zmiany występują u tych wirusów stopniowo, w odróżnieniu od wirusa grypy, zmieniającego się nagle.

Ponieważ wirus występuje u człowieka i nie przenosi się na zwierzęta, brak jest modelu zwierzęcego, na którym można by testować opracowywane szczepionki. Namnaża się jedynie u szympansów, nie wywołując jednak choroby.

Próby hodowli HCV w laboratorium, w kulturach tkankowych in vitro również nie są doskonałe, bo nie istnieje na razie dobry system do takiej hodowli. Jak mówi prof. Bieńkowska-Szewczyk HCV nie rośnie w hodowlach komórkowych hepatocytów (komórek wątrobowych) w laboratorium. Potrzebuje specyficznego środowiska i ukrwionej tkanki.

Naukowcy nie znają jeszcze roli poszczególnych składowych odpowiedzi immunologicznej w eliminacji wirusa. "Część pacjentów ma zdolność naturalnego pozbycia się HCV, czego przyczyny jeszcze nie są znane" - tłumaczy prof. Bieńkowska-Szewczyk. - Z kolei osoby chorujące, mają wysoki poziom przeciwciał przeciwko wirusowi, które teoretycznie powinny zwalczyć infekcję, a tak się nie dzieje."

Prace nad szczepionką przeciw HCV to olbrzymie wyzwanie. Nie dość, że są trudne, wymagające znacznych nakładów finansowych, to powstałe szczepionki, które zostaną zakwalifikowane do testów klinicznych, zanim wprowadzi się je do produkcji muszą przejść szczegółowe testy na dużej grupie osób, co znów jest bardzo kosztowne. Prof. Bieńkowska-Szewczyk przyznaje, że wprowadzenie na rynek nowej szczepionki szacuje się w miliardach euro.

Obecnie w projekcie HEPACIVAC testom klinicznym na pacjentach chorych na WZW C poddawany jest wariant terapeutyczny szczepionki.

Katedra Wirusologii Molekularnej Wydziału Biotechnologii UG włączona jest w prace nad drugim wariantem - zapobiegawczym. Ma on wywoływać w organizmie produkcję takich przeciwciał, które uchronią pacjenta przed zakażeniem.

Jak podkreślają gdańscy naukowcy uczestnictwo w tym projekcie zapewnia im dostęp do najnowszych osiągnięć w zakresie prac nad HCV. Młodzi uczeni z katedry KWM, wyjeżdżając na staże do partnerskich laboratoriów, poznają najnowsze techniki badania odpowiedzi immunologicznej, wykrywania HCV i oceniania poziomu zakażenia oraz tajniki i zasady bezpiecznego przygotowywania materiałów szczepionkowych.

PAP - Nauka w Polsce, Małgorzata Nowak

tot/bsz