John O\'Keefe - jeden z laureatów medycznego Nobla 2014 - od początku kariery naukowej był zafascynowany badaniem mózgu pod kątem zachowań. Od wielu lat prowadzi badania naukowe w Londynie, ale urodził się w Nowym Jorku. Interesuje się filozofią i koszykówką.
Przyszedł na świat w 1939 r. w rodzinie emigrantów irlandzkich. W Nowym Jorku ukończył City College of New York, ale potem wyjechał do Kanady, gdzie w 1967 r. w McGill University w Montrealu uzyskał stopień doktora. Jeszcze w tym samym roku przeniósł się do University College London. Pozostał już w tej uczelni, tutaj w 1987 r. uzyskał tytuł profesora i przeprowadził najważniejsze swoje badania w zakresie neurobiologii kognitywnej. Ma obywatelstwo amerykańskie i brytyjskie.
Neurobiologią zainteresował się pod koniec lat 60. Zaczął wtedy badać „wewnętrzny GPS mózgu", czyli to, skąd on wie, gdzie się znajdujemy i jak pozwala nam dotrzeć do określonego miejsca. W 1971 r. podczas eksperymentów na szczurach odkrył, że w hipokampie, odgrywającym ważną rolę w orientacji przestrzennej, są tzw. komórki miejsca.
Są to neurony generujące potencjały czynnościowe tylko wtedy, gdy zwierzę eksploruje znane sobie miejsce. Jedne komórki kodują poszczególne fragmenty otoczenia, tworząc swego rodzaju mapę przestrzenną. Inne komórki znajdujące się w sąsiednim obszarze mózgu zapamiętują kierunek ruchu zwierzęcia. W ten sposób zwierzę wie, jak się poruszać w terenie, by znaleźć wodę i pożywienie, a potem bez przeszkód wrócić do nory lub gniazda. W mózgu powstaje trwała reprezentacja odwiedzanych miejsc, pozwala ona zapamiętać, gdzie grozi niebezpieczeństwo, np. w jakim otoczeniu porusza się drapieżnik.
Komórki miejsca kodują zatem znane zwierzęciu miejsca, ale ułatwiają również zapamiętanie wydarzeń. O\'Keefe odkrył je, gdy zauważył, że jedne komórki hipokampa zawsze się aktywowały, gdy szczury przebywały w określonym miejscu pomieszczenia. Z kolei inne komórki były pobudzane, gdy gryzonie zmieniały miejsce pobytu. To właśnie te jego badania docenił Komitet Noblowski.
John O\'Keefe pełni funkcję dyrektora Sainsbury Wellcome Centre in Neural Circuits and Behaviour w University College Londyn. Jest członkiem Towarzystwa Królewskiego (Royal Society) oraz Akademii Nauk Medycznych Zjednoczonego Królestwa (U.K. Academy of Medical Sciences).
Jego żoną od 50 lat jest prof. Eileen O\'Keefe, specjalistka zdrowia publicznego. Poznali się jeszcze w Nowym Jorku podczas studiów na City College of New York. Razem uczęszczali na zajęcia z filozofii. Mają dwóch synów, Kierona and Riley’a.
John i Eileen O\'Keefe do dziś interesują się filozofią, często dyskutują na ten temat. Pasją Johna jest koszykówka, którą nadal uprawia, najczęściej wtedy, gdy zbyt długo nie przesiaduje w swoim laboratorium. Jest fanem NBA - amerykańskiej ligi koszykówki. (PAP)
zbw/ mrt/ agt/ je/
