Pierwotniaki z rodzaju Cryptosporidium powodują bardzo zaraźliwą pasożytniczą chorobę - kryptosporydiozę. Ludzi najczęściej atakują Cryptosporidium hominis i Cryptosporidium parvum. Do zakażenia dochodzi w wyniku spożycia oocyst, z których w jelicie uwalniają się sporozoity.

Sporozoity wnikają do komórek nabłonka jelitowego, gdzie przechodzą dalsze etapy rozwoju i namnażają się. Powstają wówczas nowe formy, zdolne do zakażania kolejnych komórek nabłonka jelitowego oraz cysty wydalane z kałem. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie znalezionych w kale cyst lub obecności widocznych pod mikroskopem pasożytów w pobranych drogą biopsji próbkach nabłonka jelitowego. Stosowanie odpowiednich filtrów do oczyszczana wody pitnej oraz przestrzeganie zasad higieny (zwłaszcza częste mycie rąk) zmniejszają ryzyko zarażenia Cryptosporidium.

Kryptosporydioza to głównie problem krajów rozwijających się (w Polsce rozpoznawanych jest kilka przypadków rocznie). Większość przypadków kryptosporydiozy przebiega łagodnie albo bezobjawowo, jednak w przypadku obniżonej odporności (na przykład u zakażonych wirusem HIV) wyleczenie infekcji za pomocą dotychczas stosowanych leków przeciwpasożytniczych bywa bardzo trudne, a nawet niemożliwe.

Zespół, w którego skład wchodzili naukowcy z Broad Institute w Cambridge, Massachusetts, University of Pennsylvania i University of Vermont przeprowadził szeroko zakrojone badania już istniejących leków, szukając tych, które mogłyby znaleźć zastosowanie także w leczeniu infekcji Cryptosporidium. Najbardziej obiecujące okazały się przeciwmalaryczne bicykliczne azetydyny.

Bicykliczne azetydyny skutecznie niszczyły nie tylko pasożyty w kulturach komórkowych. Gdy wypróbowano je na zainfekowanych Cryptosporidium myszach z obniżoną odpornością, wystarczyła jedna doustna dawka dziennie przez cztery dni, aby uwolnić zwierzęta od infekcji.

Kompleksowe badania biochemiczne i genetyczne pozwoliły poznać mechanizm działania leku. Jak się okazało, bicykliczne azetydyny hamują działanie syntetazy fenyloalanylo-tRNA, enzymu wytwarzającego transferowy RNA, cząsteczkę przenoszącą aminokwasy podczas wytwarzania białka w komórce. Enzym Cryptosporidium jest bardzo podobny do enzymu pasożyta wywołującego malarię, ale różni się od analogicznego enzymu u ludzi.

„(Taki środek) jest pilnie potrzebny, ponieważ małe dzieci umierają z powodu tego patogenu biegunkowego i nie ma skutecznego leku ani szczepionki zapobiegającej chorobie” - powiedział główny autor badania, Sumiti Vinayak, profesor patobiologii z University of Illinois Urbana-Champaign. (PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ ekr/