Naukowcy wciąż badają czynniki mogące wpływać na ciężki przebieg COVID-19 i ryzyko zgonu z powodu tej choroby. Jak przypominają autorzy najnowszej pracy, każda infekcja uruchamia odpowiedź układu odporności, którego zadaniem jest rozpoznawać antygeny (cząsteczki) drobnoustroju wywołującego zakażenie i zwalczanie go. Jednak może wówczas dojść również do uruchomienia reakcji autoagresji, czyli agresywnej reakcji układu odporności wobec własnych komórek i tkanek pacjenta. W trakcie jej rozwoju produkowane są autoprzeciwciała przeciwko cząsteczkom (antygenom) obecnym w organizmie chorej osoby (np. kwasom nukleinowym, lipidom i innym). Autoprzeciwciała mogą przyczynić się do rozwoju ogólnego stanu zapalnego i poważnego uszkodzenia tkanek oraz powikłań. Ich obecność wykrywa się na przykład u osób zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu C, wirusem HIV, czy arbowirusami, ale też u zakażonych bakteriami (gruźlica) czy pierwotniakami (malaria).

Również u dużego odsetka chorych hospitalizowanych z powodu COVID-19 obserwowano wysoki poziom autoprzeciwciał. Powiązano go z występowaniem takich zaburzeń autoagresywnych, jak anemia hemolityczna, trompocytopenia (małopłytkowość, czyli mała liczba płytek krwi), zespół Guillaina-Barrego (uszkodzenie nerwów obwodowych z powodu ataku układu odporności na osłonkę mielinową neuronów). Jednak rola autoprzeciwciał w ciężkim przebiegu COVID-19 nie jest dokładnie znana.

Naukowcy z New York University Grossman School of Medicine przeanalizowali dane zebrane w grupie 115 pacjentów hospitalizowanych z powodu COVID-19 o różnym przebiegu (https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.01.04.20249054v1.full.pdf).

Podzielono ich na trzy grupy: grupę, która nie przechodziła ciężko choroby, grupę, która miała ciężki przebieg COVID-19 (wymagała intubacji lub intensywnej terapii) oraz grupę, która z powodu ciężkiego przebiegu COVID-19 zmarła. Sprawdzano występowanie u nich autoprzeciwciał przeciwko trzem różnym antygenom: własnemu DNA, fosfatydyloserynie, która jest fosfolipidem wchodzącym w skład błon komórkowych oraz przeciwko zniszczonym krwinkom czerwonym (lizat krwinek). Analizowano związek między poziomem przeciwciał przeciwko tym antygenom a ryzykiem zgonu z powodu COVID-19, ciężkości choroby i jej specyficznych powikłań.

W ramach kontroli przebadano też 20 osób niezakażonych SARS-CoV-2.

Okazało się, że poziom wszystkich autoprzciwciał (mierzony w dniu przyjęcia do szpitala lub dzień po przyjęciu) był podwyższony u hospitalizowanych pacjentów z COVID-19 w porównaniu z osobami niezakażonymi koronawirusem. Najwyższy ich poziom stwierdzano u osób z ciężkim przebiegiem COVID-19, w porównaniu z pacjentami lżej przechodzącymi infekcję oraz niezakażonymi osobami z grupy kontrolnej.

Aż u 41 proc. chorych na COVID-19 stwierdzono wysoki poziom przeciwciał przeciwko lizatowi czerwonych krwinek. Wysoki poziom przeciwciał przeciwko własnemu DNA odnotowano u 16 proc. pacjentów z COVID-19. Miał on silny związek z późniejszym ciężkim przebiegiem choroby – duży odsetek pacjentów mających te autoprzeciwciała ciężko przechodził infekcję. Wartość predykcyjna testu na autoprzeciwciała anty-DNA wyniosła 89,5 proc. Oznacza to, że taki odsetek pacjentów posiadających wysoki poziom autoprzeciwciał anty-DNA miał ryzyko ciężkiego przebycia COVID-19. Ogółem w grupie, która ciężko przechodziła infekcję 22 proc. miało stwierdzone autoprzeciwciała anty-DNA.

Analiza statystyczna potwierdziła silną zależność między wysokim poziomem przeciwciał przeciwko DNA a występowaniem wskaźników uszkodzenia komórek (co wskazuje na związek między obecnością przeciwciał anty-DNA a lizą komórek). Jednym z tych wskaźników jest kinaza kreatynowa, uwalniana podczas uszkodzenia mięśni szkieletowych. Sugeruje to, że przeciwciała anty-DNA mogą mieć udział w uszkadzaniu tkanki mięśniowej, co jest często obserwowane u chorych na COVID-19.

Odnotowano również związek przeciwciał anty-DNA z obecnością wskaźników nasilonego procesu krzepnięcia krwi (w przebiegu COVID-19 obserwuje się poważne powikłania związane z powstawaniem zakrzepów).

Zdaniem autorów pracy wyniki te wskazują, że u części chorych na COVID-19 dochodzi do aktywacji ogólnych procesów autoimmunologicznych.

Jak przypominają naukowcy, poważne powikłania infekcji zazwyczaj rozwijają się co najmniej tydzień po pojawieniu się objawów, gdy poziom wirusa już spada, a często jest nawet niewykrywalny. Te obserwacje sugerują, że najcięższe postacie choroby mogą być efektem reakcji organizmu chorego na zakażenie, a nie bezpośrednim skutkiem zakażenia komórek przez wirusa.

Powstawanie autoprzeciwciał, jako element reakcji organizmu na infekcję, może mieć udział w opóźnionym rozwoju powikłań za pośrednictwem różnych patologicznych procesów, takich jak uszkodzenie komórek i nasilone procesy krzepnięcia.

Szczególną rolę w rozwoju ciężkiej postaci infekcji odgrywają przeciwciała anty-DNA, dlatego badanie ich poziomu może stać się prostym testem predykcyjnym pozwalającym przewidzieć ciężki przebieg COVID-19, oceniają naukowcy. (PAP)

jjj/ agt/