Historia i kultura

W "warmińskich Pompejach" archeolodzy odkryli skarb XIV-wiecznych monet

18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko.  PAP/Tomasz Waszczuk
18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko. PAP/Tomasz Waszczuk

Depozyt złożony z około 150 XIV-wiecznych brakteatów, a także głowicę średniowiecznego miecza i inne militaria odkryli archeolodzy z Uniwersytetu Gdańskiego prowadzący wykopaliska w Barczewku pod Olsztynem.

Miejsce, w którym archeolodzy pracują już 10. sezon, nazwano "warmińskimi Pompejami", ponieważ na wczesnym etapie rozwoju miasto Wartberg zostało całkowicie zniszczone przez najazd wojsk litewskich książąt Kiejstuta i Olgierda w 1354 r. Nigdy nie zostało odbudowane ani ponownie zasiedlone, więc zgliszcza przetrwały stulecia w nienaruszonej formie. Dla naukowców jest to "kapsuła czasu" i bezcenne źródło wiedzy o początkach Warmii.

18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko, 18 bm. Nazwane przez naukowców "Warmińskimi Pompejami" grodzisko, zachowało się w nienaruszonym stanie od 1354 r, gdy zostało najechane i spalone przez wojska księcia Kiejstuta. Analiza antropologiczna znalezionych szczątków wskazuje, że położona nad jeziorem Wadąg osada Alt Wartenburg była zamieszkana przez Prusów. Stanowisko jest badane od 10 lat. Badacze odnaleźli pochówki, podpiwniczone domy, dobrze zachowane naczynia ceramiczne i monety. W tym sezonie odkryli skarb, około 140 monet z połowy XIV wieku. Są w dobrym stanie i dają naukowcom szansę sprawdzenia, jakim pieniądzem posługiwano się na Warmii w tamtych czasach. Odkrycie dokumentuje początki posługiwania się pieniądzem na Warmii. PAP/Tomasz Waszczuk
18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko. PAP/Tomasz Waszczuk

Jak przekazał PAP kierujący badaniami dr Arkadiusz Koperkiewicz z Uniwersytetu Gdańskiego, wśród tegorocznych odkryć jest depozyt monet złożony ze 150 brakteatów, czyli bitych jednostronnie monet z cienkiej srebrnej blaszki.

"Zespół składa się z tzw. fenigów brakteatowych, których wartość materialna nie była wielka. Jest cenny, ponieważ zawiera prawdopodobnie wszystkie rodzaje drobnych monet, które w poł. XIV w znajdowały się w obiegu na Warmii" - powiedział archeolog.

Dodał, że po konserwacji okaże się, czy są tam jakieś ciekawe lub nieznane wcześniej egzemplarze. Po ich analizie będzie też wiadomo, czy oprócz krzyżackich emisji z mennicy w Toruniu i Elblągu mogą też być inne, które mogłyby wskazywać na istnienie mennicy biskupiej.

18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko. PAP/Tomasz Waszczuk
18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko. PAP/Tomasz Waszczuk

Wśród tegorocznych znalezisk są również cenne militaria. W jednej z piwniczek odkryto głowicę miecza, czyli zakończenie rękojeści, stanowiącą przeciwwagę dla głowni. Odnaleziono również kord, tj. rodzaj długiego noża używanego jako broń. Natrafiono na elementy kuszy, groty oszczepów i jak zawsze liczne groty bełtów kuszy.

Podczas prac odkrywane są kolejne elementy dawnej zabudowy, zachowane w ziemi jako zwęglone pozostałości drewnianych konstrukcji. Pozwalają na odtworzenie wszystkich istotnych elementów układu przestrzennego średniowiecznego miasta.

W ocenie archeologów, badania pod Barczewkiem są istotne nie tylko dla poznania pionierskiego etapu kolonizacji Warmii, ale również procesu urbanizacji Europy Środkowo-Wschodniej i początków fenomenu powstawania miast w średniowieczu.

Jak przekazał dr Koperkiewicz, są już wstępne wyniki badań izotopowych szczątków ludzkich wykonane w specjalistycznym laboratorium w USA. Badania cmentarzyska w Barczewku są pionierskie, ponieważ dotyczą małej populacji złożonej zapewne ze śląskich osadników biskupa Eberharda jak i miejscowej, schrystianizowanej ludności pruskiej.

18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko. PAP/Tomasz Waszczuk
18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko. PAP/Tomasz Waszczuk

Wykopaliska są prowadzone w miejscu, w którym podczas kolonizacji południowej części Dominium Warmińskiego w 1325 r. z inicjatywy biskupa Eberharda z Nysy podjęto próbę budowy zamku i miasta Wartberg. Znajdowało się ono między jeziorem Wadąg i rzeką Orzechówką, ok. 5 kilometrów od dzisiejszego Barczewa.

Dzięki źródłom historycznym znane są imiona niektórych mieszkańców; proboszcza Henryka, sołtysów - braci Jana i Piotra czy młynarza Wawrzyńca. Wzmianki o Wartbergu znajdują się w kronice ziemi pruskiej Piotra z Dusburga, a okoliczności jego zniszczenia wspomina Wigand z Marburga, który opisywał walki Krzyżaków z Prusami i Litwinami.

Na istnienie pierwszej lokacji miejskiej wskazuje częste występowanie nazwy "Stare Miasto". Szeroko zakrojone interdyscyplinarne badania nieinwazyjne, takie jak analiza fotografii lotniczych czy badania geofizyczne, przyczyniły się do odkrycia tego miejsca i potwierdzenia przekazów kronikarskich.

18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko. PAP/Tomasz Waszczuk
18.07.2023. Prace wykopaliskowe na terenie pierwszej, średniowiecznej lokacji obecnego Barczewa, na terenie wsi Barczewko. PAP/Tomasz Waszczuk

Wykopaliska będą prowadzone do połowy sierpnia. Projekt "Barczewko - historia ogniem pisana. Średniowieczne zaginione miasto i urbanizacja Puszczy Galindzkiej" powstał w ramach programu Narodowego Centrum Nauki Opus 21 i realizowany jest w latach 2022-2024 przez zespół naukowców Instytutu Archeologii Uniwersytetu Gdańskiego, przy zaangażowaniu specjalistów z Polski, Niemiec, Danii i USA. (PAP)

Nauka w Polsce, Marcin Boguszewski

mbo/ dki/

Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.

Czytaj także

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

newsletter

Zapraszamy do zapisania się do naszego newslettera