Emerytowana profesor Karen Keskulla Uhlenbeck z University of Texas w Austin, jako pierwsza kobieta otrzymała prestiżową Nagrodę Abela, pod wieloma względami uważaną za matematyczny odpowiednik nagrody Nobla – ogłosiła w Oslo Norweska Akademia Nauki i Literatury.
Będąca obecnie na emeryturze profesor Karen Keskulla Uhlenbeck współpracuje z uniwersytetem w Princeton oraz tamtejszym Instytutem Badań Zaawansowanych (Institute for Advanced Study), gdzie pracował kiedyś Albert Einstein.
Ogłaszając werdykt, jury powołało się na fundamentalne prace Uhlenbeck dotyczące analizy geometrycznej, układów całkowalnych i teorii cechowania, które „dramatycznie zmieniły krajobraz matematyczny”. Pochwalono ją także, jako „silną orędowniczkę równości płci w nauce i matematyce”.
Jak wyjaśnia w komunikacie prasowym Hans Munthe-Kaas, przewodniczący Komitetu Abela, teorie 76-letniej Uhlenbeck zrewolucjonizowały rozumienie problemów minimalizacji w wyższych wymiarach, na przykład minimalnych powierzchni tworzonych przez m.in. stykające się bańki mydlane.
Unosząca się swobodnie bańka mydlana pod wpływem napięcia powierzchniowego samorzutnie przyjmuje kształt o najmniejszej z możliwych powierzchni – kulisty. Gdy jednak styka się wiele takich baniek i powstaje piana, obliczanie powierzchni ich styku staje się złożonym problemem matematycznym. Zwłaszcza, gdy - jak profesor Uhlenbeck – zagadnienie to bada się w przestrzeni o więcej niż trzech wymiarach.
Z kolei prace Uhlenbeck dotyczące teorii cechowania mają podstawowe znaczenie dla modeli geometrycznych stosowanych w fizyce cząstek, teorii strun i ogólnej teorii względności.
Ceremonia wręczenia nagrody przez króla Haralda V ma się odbyć w Oslo 21 maja. Jej wartość to sześć milionów koron norweskich (704 000 USD).
Ustanowiona w roku 2002, nagroda Abela po raz pierwszy została przyznana w roku 2003 na cześć urodzonego w roku 1802 norweskiego matematyka Nielsa Henrika Abela.
Abel prowadził badania w dziedzinie teorii szeregów i całek. Udowodnił też niemożność rozwiązania równania stopnia wyższego niż cztery przez pierwiastniki (nie mylić z pierwiastkami). Zmarł na gruźlicę w roku 1829 mając 27 lat.
Wcześniej za najbardziej prestiżową nagrodę matematyczną uchodził Medal Fieldsa, jednak trudno uważać go za odpowiednik Nagrody Nobla, ponieważ przyznawany jest tylko raz na 4 lata, mogą otrzymać go tylko matematycy mający mniej niż 40 lat, a związana z nim premia pieniężna wynosi tylko 15 000 dolarów. (PAP)
Autor: Paweł Wernicki
pmw/ ekr/
