Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) przeprowadziło pierwsze obserwacje przy pomocy nowego spektrografu ESPRESSO zamontowanego na teleskopie VLT w Chile. Instrument będzie m.in. poszukiwał planet pozasłonecznych.
Echelle SPectrograph for Rocky Exoplanet and Stable Spectroscopic Observations (ESPRESSO) to nowy instrument w Obserwatorium Paranal zamontowany na teleskopie VLT. Spektrograf ten uzyskał właśnie tzw. pierwsze światło, co oznacza, iż z sukcesem wykonał pierwsze testowe obserwacje nieba. W ramach testów obserwowano gwiazdy, o których wiadomo, że posiadają systemy planetarne. Udało się uzyskać jakość danych podobną do najlepszych pracujących obecnie spektrografów, ale przy znacznie krótszym czasie ekspozycji.
ESPRESSO ma być następcą spektrografu HARPS, pracującego na 3,6 metrowym teleskopie ESO w Obserwatorium La Silla. HARPS jest obecnie czołowym „łowcą planet”, przy jego pomocy odkryto wiele egzoplanet stosując metodę prędkości radialnych (pomiary ruchów gwiazdy w stronę do i od Ziemi wywołanych oddziaływaniem grawitacyjnym planety na orbicie wokół gwiazdy). HARPS osiąga dokładność pomiaru prędkości radialnych na poziomie około jednego metra na sekundę. Z kolei ESPRESSO ma uzyskać precyzję nawet do kilku centymetrów na sekundę. Taki skok jest możliwy dzięki rozwojowi technologicznemu w ostatnich latach oraz faktowi, że VLT jest dużo większym teleskopem niż ten, na którym pracuje HARPS.
Po raz pierwszy ESPRESSO będzie łączył jednocześnie światło od wszystkich czterech głównych 8,2-metrowych teleskopów VLT. W kontekście powierzchni zbierającej światło będzie to odpowiadać sytuacji, w której spektrograf przymocowano by do teleskopu o średnicy 16 metrów. Większa moc zbierająca światło to możliwość uzyskiwania widm dla słabszych obiektów oraz krótsze czasy ekspozycji dla osiągnięcia dobrego stosunku sygnału do szumu.
Głównym zadaniem ESPRESSO będą poszukiwania planet pozasłonecznych (egzoplanet) o małych masach, takich jak Ziemia. Będzie można badać też atmosfery tych planet. Oprócz tego instrument będzie stosowany przez astronomów do innych badań, np. do testowania stałych fizycznych – sprawdzenia czy nie zmieniały się w czasie ewolucji Wszechświata, co jest przewidywane przez niektóre teorie.
Instrument ESPRESSO został zaprojektowany i skonstruowany przez międzynarodowe konsorcjum instytucji ze Szwajcarii, Włoch, Hiszpanii i Portugalii. Kierownikami naukowymi projektu są Francesco Pepe (University of Geneva, Szwajcaria), Stefano Cristiani (INAF–Osservatorio Astronomico di Trieste, Włochy), Rafael Rebolo (IAC, Tenerife, Hiszpania) oraz Nuno Santos (Instituto de Astrofisica e Ciencias do Espaco, Universidade do Porto, Portugalia).
Instrumentem będą mogli obserwować kosmos także polscy naukowcy – nasz kraj jest od kilku lat członkiem Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO).
Więcej informacji jest dostępnych na stronie: http://www.eso.org/public/poland/news/eso1739/ (PAP)
cza/ ekr/
