Naukowcy badają enigmatyczną Równinę Dzbanów w Laosie
Stanowisko nr 1. Fot. Dougald O'Reilly
W centralnej części Laosu znajdują się gigantyczne kamienne dzbany. Do tej pory nie udało się ustalić, jaka ludność i w jakim celu je wykonała. Nieznana jest też dokładna liczba nietypowych zabytków. Nowe światło na temat rzucają międzynarodowe badania koordynowane przez Australijski Uniwersytet Narodowy, przy współudziale poznańskich naukowców i studentów.
Naukowcy zakończyli właśnie pierwszy sezon badawczy szeroko zakrojonego projektu, którego prace terenowe odbyły się w tym roku w lutym.
„W ramach naszego projektu badawczego mamy liczne cele. Chcemy ustalić, kto wykonał tajemnicze dzbany kamienne, które są rozsiane w centralnej części Laosu. To ciągle dla nas zagadka. Nie wiemy, jaka ludność je wykonała, skąd przybyła i gdzie mieszkała. Mamy tylko mgliste pojęcie o tym, jaka była funkcja stanowisk z dzbanami” - wyjaśnia PAP dr Dougald O\'Reilly z Australijskiego Uniwersytetu Narodowego, kierownik przedsięwzięcia.
Do tej pory przyjmowano, że stanowiska z dzbanami powstały między połową I tysiąclecia p.n.e. a 500 rokiem n.e. Większość wykonano z piaskowca – surowiec wydobywano z lokalnych kamieniołomów. Często towarzyszą im kamienne dyski, które czasami określane są jako pokrywki dzbanów.
Na razie naukowcy skupili się na stanowisku nr 1, na nisko położonej równinie w pobliżu miejscowości Phonsavan na terenie prowincji Xieng Khouang - tutaj znajduje się prawdopodobnie największa grupa tych specyficznych zabytków. Większość pozostałych zgrupowań naczyń znajduje się na wyżej położonych terenach - ok. 1200 - 1300 metrów n.p.m.
Ostatnie większe badania laoskich dzbanów miały miejsce w latach 30. XX wieku. Wykonała je francuska archeolog Madeleine Colani. W późniejszych okresach przeprowadzono tylko niewielkie wykopaliska, które niewiele wniosły do poznania tajemnicy dzbanów. Natomiast w latach 1963-1974 amerykańska armia intensywnie bombardowała ten teren w czasie wojny wietnamskiej. Miliony niewybuchów w postaci bomb kasetowych spowodowały, że obszar ten stał się bardzo niebezpieczny dla miejscowej ludności i dla turystów. Dopiero na początku tego wieku rozminowano kilka najbardziej znanych stanowisk z dzbanami, dzięki czemu archeolodzy mogli przystąpić do rozpoczęcia szeroko zakrojonych badań.
"Mamy nadzieję, że nasze badania pomogą Laosowi w nominowaniu Równiny Dzbanów do listy światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO" - dodał dr O’Reilly.
Ze wstępnych ustaleń wynika, że dzbany pełniły funkcje związane z kultem pogrzebowym. W czasie ostatnich badań archeolodzy odkryli w sąsiedztwie dzbanów szkieletowe i urnowe pochówki ludzkie. "Nasze badania, mimo że na wstępnym etapie, ujawniły szerokie spektrum praktyk pogrzebowych na stanowisku nr 1, co jest bardzo interesujące. Takie urozmaicenie rytuałów jest nietypowe dla jednej kultury. Może być kilka wytłumaczeń dla takiego zjawiska. Mamy nadzieję na jego wyjaśnienie” - liczy dr O’Reilly.
Część z badanych wykopaliskowo obszarów wytypowano na podstawie analiz georadarowych - naukowcy korzystają z szerokiego spektrum metod badawczych. Wykonana będzie m.in. analiza DNA i izotopów z kości zmarłych. Natomiast system badań GIS (System Informacji Geograficznej) opracował dla projektu Kasper Hanus - doktorant z Instytutu Prahistorii UAM w Poznaniu, który wziął też czynny udział w badaniach terenowych.
"Naszą zasługą jest między innymi precyzyjne zmapowanie wszystkich dzbanów i towarzyszących im zabytków na stanowisku nr 1 - do tej pory nikt tego zadania się nie podjął. Teraz wiemy, że dzbanów było tutaj dokładnie 348" - opowiada PAP Kasper Hanus.
Z systemem GIS - bazą danych zwierającą informacje nie tylko o położeniu dzbanów, ale też ich wymiarach czy surowcu, z którego zostały wykonane - sprzężona będzie mapa przygotowana również przez Kaspra Hanusa z wykorzystaniem zdjęć wykonanych za pomocą drona. W tegorocznych pracach wzięli też udział studenci Instytutu Prahistorii (IP) UAM w Poznaniu.
"Niektóre z dzbanów imponują swoimi wymiarami – największe ze zmierzonych przez nas w tym roku liczyły 2 metry średnicy i ponad 2 metry wysokości!” – powiedziała PAP Karolina Joka, studentka IP UAM, która brała udział w badaniach.
Integralną częścią projektu badawczego było szkolenie lokalnych archeologów i studentów archeologii w dziedzinie wykorzystania nowoczesnych technologii w pracach terenowych.
Prace będę kontynuowane w przyszłym roku - całe przedsięwzięcie pomyślane jest na 5 lat. Badania Australijskiego Uniwersytetu Narodowego na Równinie Dzbanów prowadzone są we współpracy z Laoskim Ministerstwem Informacji, Kultury i Turystyki, dzięki finansowaniu Australian Research Council.
PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski
szz/ agt/
Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.
