Prof. Marek Samoć - odkrywca niezwykłych właściwości optycznych nanomateriałów

Prof. Samoć - kierownik Katedry Inżynierii i Modelowania Materiałów Zaawansowanych na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej - otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2016 w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za badania materiałów nanostrukturalnych dla optyki nieliniowej. Profesor odkrył niezwykłe właściwości optyczne nanomateriałów.

Laureat jest zaangażowany w badania nad nowymi materiałami dla optoelektroniki i fotoniki. Materiały takie składają się z obiektów o rozmiarach nanometrycznych, których organizacja strukturalna może być ściśle kontrolowana. Dzięki kontrolowaniu nieliniowych własności optycznych nanomateriałów przez zewnętrzne bodźce można budować systemy logiki cząsteczkowej lub czujniki.

Naukowiec bada nanostruktury o różnym charakterze: tzw. nanocząstki plazmoniczne, półprzewodnikowe kropki kwantowe, nanokryształy zawierające jony lantanowców, struktury zawierające molekuły biologiczne, takie jak białka i DNA. Plazmony to kwazicząstki tworzące się w nanostrukturach o charakterze metalicznym, których właściwości mogą być wykorzystane np. w czujnikach służących do wykrywania różnych cząsteczek i białek. Z kolei nanocząstki półprzewodnikowe i zawierające jony metali ziem rzadkich również wykazują ciekawe właściwości emisji światła pod wpływem wzbudzenia wiązką laserową o odpowiednich właściwościach. Jest to podstawą rozwoju w nanomedycynie systemów teranostycznych, czyli takich, które łączą w sobie właściwości diagnostyczne i terapeutyczne. Z ich pomocą można „dostarczać” dawki leku do komórek rakowych, aktywować procesy terapeutyczne i jednocześnie sprawdzać, jak rozległy jest nowotwór oraz czy terapia przynosi pożądane skutki.

Osiągnięcia badawcze prof. Marka Samocia mają głębokie znaczenie praktyczne. Dzięki odkrytym przez niego efektom, nowe materiały dla zastosowań w fotonice mogą usprawnić przesyłanie i przetwarzanie informacji, ogniwa elektryczne trzeciej generacji mogą być tańsze, wydajniejsze i bardziej ekologiczne. Potencjalne zastosowania nanofotoniki w medycynie to diagnostyka nowotworów, dostarczanie leków bezpośrednio do chorych komórek, postęp w terapii fotodynamicznej, w której lekarstwo jest aktywowane światłem, oraz wykrywanie złogów amyloidowych, które powodują chorobę Alzheimera.

Prof. Marek Samoć konstruuje również zaawansowane i unikalne w skali światowej urządzenia do pomiarów optycznych. Instrumenty te stanowią wyposażenie utworzonej przez profesora pracowni fizyki laserowej, która jest jednym z wiodących ośrodków badawczych w optyce nieliniowej na świecie.

Prace prof. Marka Samocia z dziedziny chemii nanomateriałów publikowały m.in. czasopisma „Nano Letters” i „Advanced Materials”. Artykuły te były cytowane ponad 7 tysięcy razy, co umieszcza profesora w gronie 20 najczęściej cytowanych polskich chemików.

Urodzony w 1951 r. w Kaliszu Marek Samoć rozpoczął karierę naukową na Wydziale Chemii Politechniki Wrocławskiej, na którym otrzymał stopień doktora i doktora habilitowanego. W czasie stażu podoktorskiego w National Research Council of Canada na przełomie 1979/80 r. zdobył doświadczenie w pracy z laserami i skoncentrował się na badaniu oddziaływań światła laserowego z materią. W latach 80. prowadził badania w Dartmouth College i na Uniwersytecie Stanowym w Buffalo (USA). Od 1991 do 2008 r. pracował w Centrum Fizyki Laserowej Australijskiego Uniwersytetu Narodowego w Canberze (Australia). Współtworzył tam grupę prowadzącą pionierskie badania nieliniowych właściwości optycznych związków metaloorganicznych.

W 2008 r. wrócił do swojej macierzystej uczelni, gdzie dzięki grantowi otrzymanemu w ramach programu WELCOME Fundacji na rzecz Nauki Polskiej stworzył grupę badawczą. Obecnie kieruje Katedrą Inżynierii i Modelowania Materiałów Zaawansowanych.

Jest laureatem wielu prestiżowych grantów, m.in. MISTRZ (2013) Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz MAESTRO Narodowego Centrum Nauki.

PAP – Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk

kol/ agt/