Globalne ocieplenie sprzyja leśnym szkodnikom

W ciągu kilku najbliższych dziesięcioleci spowodowany przez globalne ocieplenie wzrost zimowych temperatur może znacząco zwiększyć zasięg występowania chrząszcza Dendroctonus frontalis. Dotychczas rozpowszechnienie tego gatunku ograniczone było przez najniższe spotykane zimą temperatury, jednak średnia wyjątkowo niskich temperatur rośnie szybciej niż średnia temperatura na Ziemi.

Należący do podrodziny kornikowatych bielojad zamieszkuje obecnie Amerykę Środkową i południowy wschód USA. Podwyższanie się zimowych temperatur grozi pojawieniem się bielojada w całych Stanach Zjednoczonych i na południu Kanady. Od kilku lat chrząszcze te zaczęły pojawiać się na amerykańskim północnym wschodzie. Na Long Island w Nowym Jorku zauważono je po raz pierwszy w 2014 roku, a do Connecticut trafiły w 2015 r.

Samice tego gatunku drążą kręte chodniki pomiędzy między korą a drewnem i składają w nich jaja. Ponieważ wydzielają przy tym feromony, wabiące zarówno samce, jak i inne samice, dochodzi do masowej inwazji niszczenia dużych obszarów lasu. Zniszczone, wysuszone drzewa łatwo ulegają pożarom, emitującym do atmosfery gazy cieplarniane.

Autorzy najnowszych badań, Corey Lesk i Radley Horton z Columbia University uważają, że przed rokiem 2020 chrząszcz zadomowi się wzdłuż atlantyckiego wybrzeża USA aż do Nowej Szkocji, a do roku 2050 aż 78 proc. lasów od Maine po Ohio będzie miało klimat sprzyjający szkodnikowi. Do roku 2080 klimat sprzyjający temu szkodnikowi może zapanować na 700 tys. kilometrach kwadratowych północnego-wschodu USA i południa Kanady. 71 proc. drzewostanu sosny czerwonej i 48 proc. sosny Banksa będzie zagrożonych.

Lesk i Horton prowadzą szerzej zakrojone badania zagrożeń związanych ze zmianami w ekstremach temperaturowych. Wiele gatunków jest wrażliwych na wyjątkowo niskie i wyjątkowo wysokie temperatury. Badacze skupili się na bielojadzie, ponieważ ma on groźny wpływ na lasy. Jest też dostępna sięgającą 100 lat wstecz dokumentacją wpływu niskich temperatur na zasięg chrząszcza. Według danych US Forest Service w latach 1990-2004 roczne straty w drzewostanie powodowane działalnością bielojada wynosiły 100 milionów dolarów.

W ciągu ostatnich 50 lat w wielu miejscach USA temperatura najzimniejszej nocy w roku wzrosła o 6-7 stopni Fahrenheita (około 3 stopni Celsjusza), podczas gdy średnie roczne temperatury - o 1 stopień Fahrenheita (około 0,5 stopnia Celsjusza). Horton i Lesk przewidują, że do roku 2050-2070 na północnym-wschodzie USA i południowym wschodzie Kanady minimalne roczne temperatury wzrosną o dodatkowe 6,3-13,5 stopni Fahrenheita (do 7 stopni Celsjusza).

Szybkiemu wzrostowi temperatur towarzyszy ekspansja szkodnika. W stanie New Jersey od roku 1980 bielojad zwiększał zasięg na północ o 64 kilometry na dekadę. Najbardziej wysunięte na północ obszary występowania tego gatunku przesuwają się nawet o 85 kilometrów na dekadę.

Naukowcy korzystali z 27 różnych modeli klimatycznych oraz dwóch modeli emisji gazów cieplarnianych. Brali też pod uwagę trudności przemieszczania się owada w terenie, na którym sosny występują rzadko (ale na wielu obszarach USA bielojadowi udało się przebyć tereny z rzadko rosnącymi sosnami). Jednak nie ustalili, jak zmieni się sytuacja, gdy minimalne temperatury będą rosły szybciej, niż przewidują modele klimatyczne albo dojdzie do nieprzewidywalnych zmian cyrkulacji powietrza czy pokrywy śnieżnej.

Nie wiadomo, jak chrząszcz bielojad zareaguje na susze czy fale upałów, jak bardzo wrażliwe na jego ataki będą sosny występujące bardziej na północy oraz jak na rosnące temperatury zareagują naturalni wrogowie - na przykład chrząszcze z rodziny przekraskowatych.

Zwalczanie chrząszcza w lasach położonych bardziej na południu opiera się głównie na wycinaniu zaatakowanych przez szkodnika drzew i przynosi ograniczone rezultaty. (PAP)

pmw/ agt/