Badania ewolucji zwierzęcych sygnałów zwykle koncentrują się na bodźcach akustycznych (jak pieśni godowe ptaków) czy wizualnych – w rodzaju rozbłysków kolorów na rybich łuskach.

Chociaż sygnały chemiczne to najstarszy i najbardziej rozpowszechniony tryb komunikacji – od bakterii po ssaki, dla ludzi są mniej oczywiste, a przy tym ich analiza jest dużo trudniejsza technicznie. Dotychczasowe badania koncentrowały się raczej na feromonach wytwarzanych przez owady – zwłaszcza, że niektóre rezultaty znajdowały zastosowanie w rolnictwie.

Jak wykazały nowe badania naukowców z Washington University w St. Louis (USA), uwolnione od zagrożenia ze strony drapieżników samce jaszczurki murówki egejskiej (Podarcis erhardii) wytwarzają nową „chemiczną wizytówkę”, aby przyciągnąć potencjalne partnerki.

Przeniesione w małych grupach na doświadczalne wyspy, jaszczurki szybko i wielokrotnie zmieniały sygnały chemiczne służące im do komunikowania się ze sobą.

„Odkryliśmy, że w obrębie gatunku istnieje znaczna zmienność sygnałów chemicznych w zależności od kontekstu: kto próbuje cię zjeść, kto chce się z tobą związać i z kim chcesz konkurować” - powiedział główny autor Colin Donihue, dr hab. nauk biologicznych z Washington University w St. Louis.

Zarówno jaszczurki, jak i węże „węszą”, wysuwając smukłe rozwidlone języki, a następnie dokonują analizy za pomocą dobrze rozwiniętego narządu czuciowego w górnej części pyska. Do wysyłania chemicznych wiadomości służą natomiast wydzieliny z wyspecjalizowanych gruczołów po wewnętrznej stronie ud. Wydzieliny te są mieszaniną związków lipidowych, która zawiera szczegółowe informacje o wytwarzającej je jaszczurce.

W ramach badania naukowcy przenieśli grupy ośmiu samców i dwunastu samic jaszczurek Podarcis erhardii z populacji w Naksos w (Grecja) na pięć małych wysepek pozbawionych drapieżników. W normalnych warunkach jaszczurki te musiałyby zmagać się z wieloma rodzimymi i nierodzimymi drapieżnikami - w tym z wężami, ptakami i kotami.

Na małych, wolnych od drapieżników wysepkach populacje jaszczurek szybko rosły, a konkurencja o zasoby była zacięta.

Każda z przeniesionych jaszczurek została indywidualnie oznakowana, aby można je było łatwo zidentyfikować. W ciągu następnych czterech lat naukowcy ponownie odwiedzili populacje, śledząc losy przeniesionych jaszczurek i ich potomstwa.

Co uderzające, na każdej z wysp wolnych od drapieżników jaszczurki szybko opracowywały nową „mieszankę” chemiczną, która różniła się od jaszczurek w populacji źródłowej. Zmiany były widoczne już po czterech pokoleniach.

„Sygnały przyciągania partnerów są często widoczne dla drapieżników” - wyjaśnił Simon Baeckens, dr hab. z Uniwersytetu w Antwerpii (Belgia) i współautor nowego artykułu. „Jako takie, sygnały seksualne stanowią kompromis między atrakcyjnością a unikaniem wykrycia. Jednak na tych wyspach nie ma ograniczeń co do ewolucji bardzo widocznych i atrakcyjnych sygnałów” - powiedział. Nic dziwnego, że sygnały chemiczne stały się szczególnie wyrafinowane i wieloskładnikowe. „Nasze wcześniejsze badania sugerują, że ten bardziej skomplikowany sygnał może reklamować wysoką jakość samca” - dodał Baeckens.

Jak podkreślają autorzy, to dopiero początki rozumienia chemicznej mowy jaszczurek. (PAP)

autor: Paweł Wernicki

pmw/ agt/