Dzięki ograniczeniu lub całkowitemu zakazowi polowań wilki występują obecnie w większości europejskich krajów. Aby skutecznie zarządzać ochroną gatunku konieczne było wyznaczenie transgranicznych jednostek zarządzania, nazywanych także subpopulacjami. Dzięki nim możliwe było planowanie działań na rzecz ochrony wilków w obrębie jasno wytyczonych biologicznych jednostek, a nie w granicach poszczególnych państw. Propozycję zasięgu subpopulacji, opartej głównie na kryteriach geograficznych, ekonomicznych i demograficznych, opracowali specjaliści z

Large Carnivore Initiative for Europe IUCN – grupy ekspertów komisji ds. przetrwania gatunków Światowej Unii Ochrony Przyrody.

Ważnym wkładem w ustaleniu zasięgów subpopulacji wilków były badania genetyczne opublikowane w 2019 r. w czasopiśmie "Scientific Reports". Naukowcy z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy ze specjalistami z Czech, Słowacji i Litwy, wykorzystując fragment mitochondrialnego DNA oraz trzynaście sekwencji mikrosatelitarnych DNA jądrowego kilkuset wilków, potwierdzili wówczas odrębność karpackiej subpopulacji wilka oraz wyraźną różnicę pomiędzy wilkami z subpopulacji bałtyckiej i środkowoeuropejskiej.

W kolejnej pracy, która ukazała się na początku maja br. na łamach "Wildlife Biology", międzynarodowy zespół badaczy pod kierunkiem specjalistów z Uniwersytetu Gdańskiego i Uniwersytetu Warszawskiego przedstawił argumenty za rozróżnieniem bałtyckiej i środkowoeuropejskiej subpopulacji wilka. Biorący udział w analizie naukowcy z Austrii, Belgii, Białorusi, Czech, Danii, Holandii, Litwy, Luksemburga, Niemiec, Słowenii i Polski wskazali na istotne genetyczne różnice pomiędzy oboma subpopulacjami.

"Różna frekwencja alleli (czyli wersji sekwencji genetycznych) w subpopulacji bałtyckiej i środkowoeuropejskiej pozwala na bezsporne wyodrębnienie obu grup" – potwierdza główny autor badań dr Maciej Szewczyk z Katedry Ekologii i Zoologii Kręgowców Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego. – "Wskazuje także na demograficzną niezależność obu subpopulacji oznaczającą stosunkowo niski poziom krzyżowania się osobników pomiędzy nimi" – dodaje dr Szewczyk, cytowany w materiale przesłanym PAP.

Środkowoeuropejska populacja wilka rozszerza swój zasięg na zachód kontynentu. Obecnie obejmuje głównie zachodnią Polskę oraz wschodnie i północne Niemcy, jednak pojedyncze grupy rodzinne tych drapieżników rejestrowane są już w nizinnej części Czech, Danii, Holandii i Belgii, a pojedyncze osobniki dotarły także do Luksemburga. Jak wskazują badania genetyczna odrębność wilków z populacji środkowoeuropejskiej związana jest z silnym działaniem tzw. efektu założyciela. Te wilki, które pierwsze dotarły na rekolonizowane obszary pozostawiły tu najwięcej swoich potomków, a co za tym idzie - swoich genów.

"Efekt założyciela istotnie wpłynął na genetyczną odrębność lokalnej populacji" – mówi współautor badań dr hab. inż. Robert Mysłajek z Zakładu Ekologii Instytutu Biologii Funkcjonalnej i Ekologii Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. – "Podobne zjawisko widzieliśmy wcześniej w Alpach, gdzie osiedliły się wilki pochodzące z Półwyspu Apenińskiego. Obecnie obie subpopulacje traktuje się więc jako dwie niezależne jednostki – dodaje dr Mysłajek".

Wydzielania transgranicznych subpopulacji pomaga dokładniej ocenić zagrożenia i lepiej planować działań na rzecz ochrony gatunków.

"Przykładem jest Czerwona Lista Gatunków Zagrożonych IUCN (Światowej Unii Ochrony Przyrody), w której stopnie zagrożenia określa się dla poszczególnych subpopulacji" - wskazuje dr hab. Sabina Nowak prezes Stowarzyszenia dla Natury „Wilk” i członkini Large Carnivore Initiative for Europe IUCN. – "Środkowoeuropejska subpopulacja wilka ma tam obecnie status narażonej (Vulnerable)".

Badania współfinansowane były m.in. przez NCN. (PAP)

zan/