Ptaki są powszechnie znane z tego, że posiadają doskonały wzrok i słuch. Bardzo długo sądzono, że węch mają dużo gorzej rozwinięty. Badania nad zachowaniem ptaków, prowadzone w ostatnich latach, dowiodły jednak, że niektóre gatunki używają węchu do nawigacji, zdobywania pożywienia czy rozpoznawania konkretnych osobników.

O dużej roli węchu u ptaków świadczą również najnowsze badania genetyczne. Naukowcy z Instytutu Ornitologicznego Maxa Plancka w Niemczech i Cawthron Institute w Nowej Zelandii prowadzili badania DNA dziewięciu gatunków ptaków. Naukowcy skupili się na genach receptora zapachu, które wpływają na rozwój neuronów węchowych w mózgu.

Zdaniem badaczy, całkowita liczba genów receptora zapachu w genomie może świadczyć o tym, ile zwierzę może rozróżnić zapachów. "Tego rodzaju badania genetyczne w odniesieniu do ptaków ograniczone były wyłącznie do kur. Są to jedyne ptaki, których genom dotychczas poznano" - wyjaśnia prowadząca badania, Silke Steiger z Instytutu Maxa Plancka.

Naukowcy wybrali odległe ewolucyjnie gatunki ptaków, takie jak kiwi, sikorka bogatka, kanarek czy kura. W przypadku każdego gatunku oceniano liczbę genów receptora zapachu. Okazało się, że istnieją znaczące różnice - na przykład ptak kiwi miał sześć razy więcej genów receptora zapachu niż sikorka czy kanarek.

"Badania mózgów tych gatunków ptaków wykazały, że w obszarze węchowym występują podobne proporcje" - wyjaśnia Steiger. Im więcej genów receptora zapachu, tym większy obszar węchowy w mózgu - dodaje.

Jak tłumaczy Steiger, środowisko, w którym żyje dany gatunek ptaka, wpływa na repertuar jego genów węchowych. Podobnie, jak to się dzieje u ssaków.

W przypadku kiwi, dużą liczbę genów receptora zapachu również można wyjaśnić trybem życia tego ptaka. Inaczej niż u innych gatunków, nozdrza kiwi znajdują się na czubku dzioba. Te żerujące na ziemi ptaki, są aktywne nocą. Kierują się więc raczej węchem niż wzrokiem - wyjaśnia Steiger.

Po ustaleniu liczby genów receptora zapachu, naukowcy starali się sprawdzić, ile spośród tych genów jest aktywna. U ssaków duża część genów węchowych, na skutek uniezależniania się od zmysłu węchu, może ulec dezaktywacji. U ludzi funkcjonuje jedynie 40 proc. genów receptora zapachu.

Okazało się jednak, że u ptaków większość genów receptora zapachu była funkcjonalna. Dowodzi to, że zmysł węchu odgrywa u ptaków istotną rolę - podkreślają naukowcy. KRX

PAP - Nauka w Polsce

kap