GEOLOG ODTWORZYŁ WARUNKI SŁYNNEJ PRZEPRAWY CZARNIECKIEGO

Rozpoznanie geologiczne, a także topograficzne badania brzegów duńskiej wyspy Als w miejscu, gdzie przeprawiał się hetman Stefan Czarniecki, przeprowadził dr Andrzej Piotrowski z Pomorskiego Oddziału Państwowego Instytutu Geologicznego w Szczecinie. http://www.pgi.gov.pl/index.php?option=displaypage&Itemid=282&op=page&SubMenu= Historyczna przeprawa, o której mówi polski hymn narodowy: \"Jak Czarniecki (...) dla Ojczyzny ratowania rzucił się przez morze\", miała miejsce 14 grudnia 1658 roku.

POLSKA PRZEPRAWA NA WYSPĘ ALS

Słowa hymnu upamiętniają jeden z epizodów tzw. potopu szwedzkiego. Była to wyprawa hetmana oraz polskiej jazdy do Danii i sforsowanie wpław cieśniny między Jutlandią, a wyspą Als, zajętą przez Szwedów. Polska uczestniczyła wówczas w antyszwedzkiej koalicji złożonej z Austrii, Brandenburgii i Danii.

Licząca 6 tys. żołnierzy dywizja Czarnieckiego wspierała wojska sojusznicze, walczące w Szlezwiku i Jutlandii. Jednym z celów tej kampanii było zdobycie wyspy Als, mającej strategiczne znaczenie i ufortyfikowanej przez Szwedów.

KONIE PŁYNĘŁY PRAWIE 500 METRÓW

\"Jestem geologiem, nie historykiem. Skoncentrowałem się na próbie określenia warunków naturalnych pola bitwy na wyspie Als. Analiza rzeźby i geologii terenu, lokalnych warunków hydrograficznych i klimatycznych, badania duńskich map - starych i współczesnych - w powiązaniu z wizją lokalną pozwoliły mi ocenić stopień trudności pamiętnej przeprawy 14 grudnia 1658 roku\" - mówi dr Piotrowski.

Wyspa Als ma 312 km kw. Oddzielona jest od Jutlandii cieśniną Als Sund, o szerokości od kilkuset metrów do kilku kilometrów.

Przeprawa na wyspę odbywała się w miejscu, gdzie szerokość cieśniny wynosi 420-500 m, a głębokość około 10 m. Mogła znajdować się tam mielizna (o której wspomina uczestnik kampanii, Jan Chryzostom Pasek). Tam płynące konie mogły zgruntować i chwilę odpocząć. Obecnie w tym miejscu głębokość wynosi 2 m, ale w XVII wieku przeciętny poziom Bałtyku był o 20 cm niższy.

ZIMNA WODA, BRZEG STROMY I ŚLISKI

Zdaniem dr Piotrowskiego, przeprawa do drugiego brzegu mogła trwać nie więcej niż 10 minut. Zakładając szybkość przeprawy na 6 km/godz. cieśninę sforsowano w 6 minut. Dystans wynosił 420-500 m, ale uwzględniając prąd morski, było to nieco więcej. Temperatura wody wynosiła około 3 stopni.

\"Przeprawa na wyspę była szczególna z racji trudności takich, jak niska temperatura wody i powietrza, obecność prądu morskiego, oblodzenie brzegów i duże spadki terenu, szczególnie niekorzystne przy wychodzeniu na ląd. W tych warunkach było to zadanie bardzo trudne, ale wykonalne\" - podkreśla dr Piotrowski.

\"Przeprawa odbywała się szybko i sprawnie. Pistolety schowane za kołnierzami nie zamokły, były sprawne i zdatne do walki. Polski desant przyczynił się do szybkiego zdobycia wyspy. Wysiłek wojenny Polaków spotkał się z uznaniem państw sprzymierzonych\" - dodaje.

PAP - Nauka w Polsce, Andrzej Markert

14 grudnia 2004

reo