Naukowcy protestują przeciwko dewastacji stanowisk archeologicznych

Jednocześnie archeolodzy wnioskują o niedopuszczenie do zmian prawa o ochronie zabytków, które prowadziłyby do umożliwienia amatorskiego i rabunkowego rozkopywania stanowisk archeologicznych i objęcia znalezisk archeologicznych własnością prywatną.

Pod apelem, którego treść ustalono w Warszawie 14 maja, podpisało się kilkudziesięciu przedstawicieli wiodących muzeów archeologicznych, środowisk akademickich, konserwatorskich i środowiska wykonawców kontraktowych badań archeologicznych.

W deklaracji czytamy, że archeolodzy są głęboko zaniepokojeni niszczeniem coraz większej liczby stanowisk archeologicznych w Polsce przez amatorskie, sprzeczne z prawem rozkopywania przez osoby posługujące się wykrywaczami metali oraz inicjatywami na rzecz zmiany obowiązującego w naszym kraju prawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Naukowcy podkreślają, że dziedzictwo archeologiczne „jest delikatnym, narażonym na łatwe zniszczenie, nieodtwarzalnym i skończonym zasobem kulturowym ludzkości”. Z tego względu opiekują się nim odpowiednie służby państwowe, które zapewniają powszechny dostęp do tegoż dziedzictwa. Dlatego SNAP wnioskuje, aby zabytki archeologiczne nadal pozostawały własnością Skarbu Państwa.

Archeolodzy podkreślili, że wartością zabytków nie są one same w sobie, ale informacja, jaką można z nich uzyskać. Wyrywanie zabytków z kontekstu – czyli z ich oryginalnego położenia w ziemi „ogranicza lub wręcz uniemożliwia zarówno naukowe badanie tych przedmiotów, jak też zubaża wartość naukową całego stanowiska oraz pomniejsza ich wartość ekspozycyjną; jest więc sprzeczne z celem archeologii jako nauki i z jej społeczną misją.”

Naukowcy uważają, że wszelkimi działaniami związanymi z badaniem dziedzictwa archeologicznego powinny kierować archeolodzy – osoby wykształcone pod tym kątem. Jednak nie zamyka się drogi pasjonatom historii i archeologii.

„Miłośnicy archeologii, zainteresowani przeszłością naszego kraju, zawsze byli, są i będą ważnym zapleczem społecznym naukowej działalności archeologicznej i konserwatorstwa archeologicznego. Mogą oni uczestniczyć w wykopaliskach archeologicznych pod nadzorem archeologów i pracach poszukiwawczych po uzyskaniu pozwolenia właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków” – czytamy w oświadczeniu.

Archeolodzy jednoznacznie potępili działalność osób – najczęściej prywatnych kolekcjonerów, które bez pozwolenia Urzędu Konserwatorskiego poszukują historycznych przedmiotów ukrytych w ziemi niszcząc tym samym dziedzictwo archeologiczne.

Naukowcy zwrócili uwagę, że polskie prawo w kwestii ochrony zabytków w Polsce wcale – wbrew częstym opiniom – nie jest bardzo surowe. W niektórych państwach skandynawskich posługiwanie się wykrywaczami metali przez osoby nie będące archeologami podlega znacznie dalej idącym restrykcjom, a często jest zakazane w ogóle. „Jakakolwiek liberalizacja obowiązującego obecnie w Polsce prawa w tym zakresie byłaby sprzeczna z ochroną dziedzictwa kulturowego” – czytamy w apelu.

Zdaniem archeologów postulaty liberalizacji prawa mające na celu dopuszczenie do amatorskich poszukiwań zabytków archeologicznych bez pozwolenia służb konserwatorskich, dopuszczenie do prywatnej własności znalezisk archeologicznych, swobodnego obrotu nimi i ograniczenia zakresu znalezisk objętych definicją zabytku, są sprzeczne z interesem zachowania narodowego dziedzictwa kulturowego.

Działacze SNAP podkreślają, że omawiana deklaracja nie jest głosem jednej organizacji, lecz całego środowiska - pracowników wyższych uczelni, PAN, muzeów, służby konserwatorskiej, natomiast Stowarzyszenie było inicjatorem akcji.

Apel zakończono wezwaniem do organów policji i prokuratury o zintensyfikowanie działań na rzecz egzekwowania obowiązującego w naszym kraju prawa.

PAP – Nauka w Polsce

szz/ agt/bsz