Nauka dla Społeczeństwa

28.03.2024
PL EN
18.09.2014 aktualizacja 18.09.2014

Nowe spojrzenie na zamki państwa krzyżackiego

Nową typologię konwentualnych zamków państwa krzyżackiego w Prusach oraz słabo znaną niemiecką literaturę przedmiotu przybliża polskiemu czytelnikowi dr hab. Tomasz Torbus w monumentalnej monografii, która ukazała się nakładem wydawnictwa słowo/obraz terytoria.

Autor opisuje 38 zamków – klasztorów wzniesionych w latach 1250–1410, w których urzędowali komturowie. Teraz budowle znajdują się na terenie północnej Polski i w obwodzie królewieckim w Rosji.

Publikacja „Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach” bazuje na doktoracie autora, opublikowanym w Niemczech w 1998 roku. Obecna książka została jednak poszerzona i zaktualizowana o odkrycia polskiej kasteologii.

We wstępie Torbus przedstawia zawiłe losy badań nad tematyką. Największy wpływ na rozwój dociekań naukowych, a raczej ich stagnację, miał rok 1945, kiedy Polska w nowych granicach znalazła się w sowieckiej strefie wpływów. Dla niemieckich badaczy stan badań nad zamkami krzyżackimi zatrzymał się na okresie poprzedzającym II wojnę światową. „Powstałe do 1989 roku, powojenne opracowania w języku niemieckim należy uznać za mało istotne, z wyjątkiem tych, które oparto na wynikach badań wcześniejszych bądź też na przedwojennych rękopisach” – przekonuje naukowiec. Zdaniem Torbusa, ze względu na wpływ nacjonalistycznych ideologii XIX i XX wieku, dawne badania dotyczące sztuki zakonu krzyżackiego nacechowane były pozanaukowymi czynnikami. Sam, jak stwierdza, stara się podejść do zagadnienia pod kątem „neutralnego naukowego poznania.” Mając jednak świadomość wspomnianych czynników, autor poświęcił rozdział kwestiom spornym dotyczącym historycznej i kulturowej roli zakonu krzyżackiego.

Książka nie jest suchym opisem przebiegu murów i budynków zamkowych. Historyk opisuje dzieje Zakonu począwszy od jego zarania na Bliskim Wschodzie w 1190 roku aż po jego kres w XVI wieku. Autor przygląda się również obecnemu stanowi zachowania zamków. Ze smutkiem stwierdza, że najgorzej zachowane są obiekty położone w obwodzie kaliningradzkim. Dostęp do nich jest również znacząco ograniczony dla badaczy. Na przykład twierdza w Tapiawie pełni teraz rolę więzienia.

Trzon książki stanowi typologia zamków, zaprezentowana wedle czasu powstania konstrukcji. Wartą odnotowania częścią książki jest szczegółowa analiza ponadregionalnych rezydencji zakonu krzyżackiego: Elbląga, Królewca czy słynnego Malborka. Należy zaznaczyć, że wnioski autora oparte są nie tylko o literaturę przedmiotu, ale własne, wieloletnie badania terenowe i oględziny wykonane w latach 1991–1994 i 2005-2010. Opisy ze źródeł pisanych zostały przez naukowca uzupełnione i skonfrontowane ze stanem faktycznym.

Książka jest ilustrowana ponad 200 czarno-białymi i 80 barwnymi fotografiami i reprodukcjami. Jest to pierwszy tom monografii. W drugim – w katalogu znajdą się wszystkie opisywane przez autora zamki uporządkowane w kolejności alfabetycznej wraz z ich szczegółową charakterystyką, planami i rzutami budowli. Mimo niewątpliwie naukowego charakteru, książkę z powodzeniem można polecić pasjonatom średniowiecza i zakonu krzyżackiego.

Publikację wydano z pomocą finansową Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiej Infrastruktury Wodociągowo – Kanalizacyjnej Sp. z o.o.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Zapisz się na newsletter
Copyright © Fundacja PAP 2024