Mgławica Meduza na szczegółowym zdjęciu

Mgławica Meduza jest obłokiem gazu i pyłu oddalonym od nas o 1500 lat świetlnych i rozciągającym się na cztery lata świetlne. Dla porównania odległość od Słońca do kolejnej najbliższej gwiazdy to właśnie około cztery lat świetlne. Mgławica posiada też kilka innych oznaczeń: Sharpless 2-274, Abell 21 albo PN A66 21.

Obiekt jest bardzo trudno dostrzegalny na niebie przy pomocy niewielkich teleskopów, dopiero zastosowanie dużego teleskopu pozwala na pełne podziwianie szczegółów mgławicy. Na zdjęciu z teleskopu VLT widzimy mnóstwo kolorów, które wskazują astronomom na występujące w mgławicy pierwiastki. W szczególności kolor zielony to wskazówka na temat obecności dwukrotnie zjonizowanego tlenu, a za czerwień odpowiedzialny jest wodór.

Nazwa mgławicy odnosi się do mitologicznej gorgony Meduzy. Był to potwór, który zamiast włosów miał węże, a jego wzrok zamieniał człowieka w kamień. W przypadku mgławicy jako węże można sobie wyobrazić serpentyny włókien świecącego gazu.

Kosmiczna Meduza jest przykładem obiektu, którym kiedyś stanie się Słońce - mgławicą planetarną. Jest to późne stadium ewolucji gwiazd następujące po fazie czerwonego olbrzyma. Rozdęta do dużych rozmiarów gwiazda traci zewnętrzne warstwy, z których powstaje mgławica, a w jej wnętrzu gwiazda przechodzi do stadium białego karła. Mgławice planetarne istnieją przez kilka lub kilkanaście tysięcy lat, a potem ulegają rozproszeniu. Jest to nikły ułamek życia gwiazdy liczonego w miliardach lat.

Opisywana mgławica została odkryta w 1955 roku. Dokonał tego amerykański astronom George O. Abell. Początkowo naukowcy zastanawiali się, czy obiekt ten jest pozostałością po supernowej, ale w latach siedemdziesiątych udało się zmierzyć ruch materii w mgławicy i inne jej własności, co potwierdziło przynależność do kategorii mgławic planetarnych. Wbrew nazwie tego rodzaju mgławice mają niewiele wspólnego z planetami, a nazwa jest zaszłością historyczną, gdyż dawnym astronomom obserwującym mgławice przez niewielkie teleskopy przypominały tarcze planet.

Patrząc na zdjęcie można odnieść mylne wrażenie, że jasna gwiazda widoczna w pobliżu centrum jest centralną gwiazdą mgławicy. Ale tak nie jest. Gwiazda ta znajduje się przed mgławicą i przypadkowo jest widoczna na jej tle.

Fotografia Mgławicy Meduza została wykonana w ramach projektu Kosmicznych Klejnotów ESO (ESO Cosmic Gems). Gdy czasami wielkie teleskopy ESP nie mogą prowadzić obserwacji naukowych, ich cenny czas obserwacyjny jest wtedy wykorzystywany do wykonywania zdjęć atrakcyjnych wizualnie obiektów. Później te piękne fotografie są wykorzystywane w popularyzacji astronomii i do celów edukacyjnych. (PAP)

cza/ mrt/