Przed 20 laty sklonowano owcę Dolly

Owca Dolly przyszła na świat 5 lipca 1996 r. w Instytucie Roslin we wsi Roslin pod Edynburgiem. Wcześniej jednak obaj brytyjscy uczeni wraz ze swym zespołem sklonowali zarodek owieczki.

Z gruczołu mlekowego dorosłej owcy rasy Finn-Dorset pobrali komórki. Wyjęli z nich jądro komórkowe zwierające materiał genetyczny, a następnie przenieśli je do komórek jajowych owcy rasy Scottish Blackface, które wcześniej opróżnili z jej własnego jądra.

Tak spreparowane jajeczka trzeba było pobudzić do rozwoju. Ian Wilmut i Keith Campbell wykorzystali do tego impuls elektryczny, pod wpływem którego komórka zaczęła się dzielić tak jak zwykła zapłodniona komórka jajowa. Uzyskany zarodek wszczepiono do macicy owcy, która 5 lipca urodziła owieczkę Dolly.

Nie było to jednak takie łatwe. Trzeba było przeprowadzić 277 prób transferu jądra, żeby uzyskać 29 zarodków, które wszczepiono kilkunastu owcom (najczęściej po 2-3 embriony). Z nich przyszła na świat tylko jedna owieczka, Dolly.

Po 45 dniach od wszczepienia zarodka badacze stwierdzili, że jest on dobrze zagnieżdżony w narządach rodnych matki zastępczej, która również była rasy Scottish Blackface. Rozwój ciąży monitorowano przy użyciu USG. Na szczęście nie było powikłań, przebiegała prawidłowo.

Prof. Wilmut powiedział w wypowiedzi dla „News Scientist”, że postanowił, żeby przy narodzinach Dolly były jedynie te osobny, które są niezbędne przy jej porodzie. Badacz był w tym czasie w swoim domu, w ogrodzie, a Campbell wyjechał na wakacje. „Kiedy wrócił, całą ekipą poszliśmy na obiad” – wspomina Wilmut.

Świat o tym epokowym osiągnięciu dowiedział się dopiero na początku 1997 r. Brytyjscy badacze przed powiadomieniem mediów przygotowali publikację naukową. Ukazała się ona 27 lutego 1997 r. na łamach „Nature” pod tytułem „Viable offspring derived from fetal and adult mammalian cells”.

Tydzień wcześniej pod embargo udostępniano dziennikarzom informacje dla mediów. Doniesienie było tak ważne, że embargo zostało niemal natychmiast złamane. Media obiegła sensacyjna wiadomości jeszcze przed ukazaniem się publikacji naukowej.

Na pierwszym miejscu wśród jej autorów widniało nazwisko Wilmuta, a na ostatnim, piątym, Campbella. Doszło z tego powodu do konfliktu wśród badaczy Instytutu Roslin. Zarzucili ono Wilmutowi, że podaje się za głównego autora sklonowania owieczki Dolly, tymczasem do tego sukcesu najbardziej przyczynił się Campbell. Wilmut był jedynie szefem Instytutu Roslin, ale jemu przypadły największe zasługi.

Wilmut w 2006 r. przyznał w Edynburgu, że sklonowanie Dolly w 66 proc. było zasługą Campbella. On jedynie nadzorował związane z tym badania.

Prof. Campbell podczas pobytu w Polsce pod koniec lutego 2012 r. powiedział na spotkaniu w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, że najtrudniejsze w procesie sklonowania owcy Dolly było zebranie pieniędzy na rozpoczęcie badań. „Nikt nie wierzył, że to nam się uda i że jest to możliwe” – podkreślił.

Prof. Ian Wilmut w 2008 r. otrzymał od królowej Elżbiety II tytuł szlachecki. Żaden z naukowców, którzy przyczynił się do sklonowania owcy Dolly, nie uzyskał jeszcze Nagrody Nobla. Osiągnięcie to od wielu lat zgłaszane jest do Komitetu Noblowskiego.Czy w październiku 2016 r. to najbardziej prestiżowe w nauce wyróżnione wreszcie zostanie przyznane za sklonowanie Dolly? I kto je otrzyma? Campbell, jeden z głównych twórców tego osiągnięcia, nie żyje. Zmarł nagle w 5 października 2012 r. w wieku zaledwie 58 lat, podczas zajęć na uniwersytecie w Nottingham, gdzie pracował od 1999 r.

Owca Dolly przeżyła sześć lat. 14 lutego 2003 r. została uśpiona z powodu postępującej choroby płuc. (PAP)

zbw/ agt/