Spektrometr DESHIMA, budowany przez zespół holendersko-japoński, posłuży do wyznaczania odległości i wieku odległych galaktyk. Wyniki pierwszych pomiarów uzyskanych przy jego pomocy (tzw. pierwsze światło) opublikowano w poniedziałek w czasopiśmie „Nature Astronomy”.
Określanie wieku i odległości we Wszechświecie nie jest sprawą prostą. Sam pomiar jasności gwiazdy lub galaktyki nie jest wystarczający. Z pomocą przychodzi spektroskopia, która pozwala na rozłożenie światła na składowe kolory i pomiar tzw. efektu Dopplera – gdy światło jest przesunięte w stronę czerwoną, oznacza to, iż galaktyka oddala się od nas. Im większe przesunięcie, tym szybsze oddalanie się galaktyki (czyli tym dalej jest od nas). Wielkość tego przesunięcia nazywana jest przez astronomów redshiftem (przesunięciem ku czerwieni).
W przypadku bardzo odległych galaktyk, tzw. galaktyk z wczesnego Wszechświata, pojawia się jednak kolejny problem: trudno zmierzyć ich redshift w zakresie widzialnym i trzeba prowadzić obserwacje w podczerwieni.
W październiku 2017 r. naukowcy z Holandii i Japonii, którymi kierował Akira Endo z Delf University of Technologies (Holandia), zamontowali specjalny chip na japońskim teleskopie ASTE w Chile. Chip zawiera jedną antenę, 49 filtrów i 49 detektorów. Rolą anteny jest odbieranie promieniowania o różnych długościach fali, z kolei filtry pozwalają na wyodrębnienie różnych pasm, w których sygnał rejestrują detektory.
W ramach testów pierwszego światła teleskop z chipem skierowano na Marsa, Saturna i różne dobrze zbadane gwiazdy i galaktyki. Gdy sprawdzono, że rejestrowane jasności są zgodne z oczekiwaniami, rozpoczęto obserwacje odległej galaktyki VV 114 – pomiary wykazały redshift zgodny z przewidywanym.
W kolejnej fazie prac przygotowany zostanie chip potrafiący rejestrować 300 „odcieni” (pasm) w podczerwieni. Zostanie też połączonych kilka chipów razem, aby można było badać kilka galaktyk w tym samym czasie. (PAP)
cza/ zan/
