Motyle obrzydzają samicom życie

Na całym świecie występuje około 20 000 gatunków motyli. Niektóre z tych owadów po przepoczwarczeniu się żyją tylko miesiąc, ale badany przez naukowców gatunek Heliconius melpomene z Panamy może żyć przez około sześć miesięcy. Samice zazwyczaj mają niewielu partnerów seksualnych, przechowują ich nasienie i używają go do zapłodnienia jaj przez kilka miesięcy po pojedynczym kryciu.

W interesie samców jest przekazanie swoich genów następnemu pokoleniu. Aby uniemożliwić samicom posiadanie potomstwa z innymi samcami, używają zniechęcająco pachnącej substancji wytwarzanej w genitaliach.

Zespół prof. Chrisa Jigginsa z University of Cambridge zbadał wytwarzanie wonnej substancji przez motyla Heliconius melpomene. Naukowcy przeanalizowali także genom motyla, odkrywając nowy gen odpowiedzialny za ten proces.

Co więcej, okazało się, że substancja chemiczna wytwarzana w gruczołach płciowych samców jest identyczna z substancją chemiczną wytwarzaną przez kwiaty, aby przyciągać motyle. Oznacza to, że motyle i kwiaty ewoluowały niezależnie, by wytwarzać tę samą substancję chemiczną do różnych celów.

„Zidentyfikowaliśmy gen odpowiedzialny za wytwarzanie silnego feromonu - antyafrodyzjaku zwanego ocymenem w genitaliach samców motyli. To pokazuje, że ewolucja produkcji ocymenu u samców motyli jest niezależna od ewolucji produkcji ocymenu przez rośliny” - powiedziała dr Kathy Darragh, główna autorka artykułu, a wcześniej członkini grupy badawczej Jigginsa.

„Przez długi czas uważano, że owady pobierają związki chemiczne z roślin, a następnie je wykorzystują, ale pokazaliśmy, że motyle mogą same wytwarzać chemikalia - ale z bardzo różnymi zamiarami. Samce motyli używają go do odstraszania konkurentów, a kwiaty tym samym zapachem zwabiają motyle do zapylania” - dodała.

Samce motyli mają tyle partnerek, ile tylko mogą i za każdym razem przekazują antyafrodyzjak, ponieważ chcą być tym, który zapładnia. Jednak ta substancja chemiczna nie jest wytwarzana przez wszystkie motyle Heliconius. Jak wykazały analizy, blisko spokrewniony gatunek Heliconius cydno - nie wytwarza silnie pachnącego feromonu.

To, czy ocymen przyciąga, czy odpycha motyle, zależy od okoliczności. Darragh, obecnie pracująca na Uniwersytecie Kalifornijskim w Davis, wyjaśniła: „Wizualne wskazówki, jakie dostają motyle, będą ważne - kiedy zapach zostanie wykryty w obecności kwiatów, będzie atrakcyjny, ale gdy zostanie znaleziony na innym motylu, jest odrażający dla samców - kluczem jest kontekst”.

„Motyle prawdopodobnie przystosowały się do wykrywania tej substancji chemicznej w celu znalezienia kwiatów, a następnie wyewoluowały, aby używać jej w zupełnie inny sposób. Samce chcą przekazać swoje geny następnemu pokoleniu i nie chcą, aby samice miały potomstwo z innymi ojcami, więc używają tego zapachu, aby uczynić je nieatrakcyjnymi"- wskazał prof. Jiggins. (PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ agt/